καταρχήν/κατ’ αρχήν — καταρχάς/κατ’ αρχάς; (και αμφιγραφίες)

[Φαροφύλακας]

Η διάκριση είναι κάπως επίπλαστη, κατά την γνώμη μου και η σημασία αρχικά για το καταρχήν, σωστή και όχι λανθασμένη. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, μετέφερα την ανάρτησή σου στο υπάρχον σχετικό νήμα κι αν ανατρέξεις στις προηγούμενες αναρτήσεις θα δεις διάφορες απόψεις επί του θέματος.

 

[Αμάντα]

Σύμφωνα με το λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής γλώσσας (ίδρυμα Τριανταφυλλίδη), με το χρηστικό λεξικό Νεοελληνικής γλώσσας (Ακαδημία Αθηνών) και με το λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας (Μπαμπινιώτη) η διάκριση μεταξύ του κατ' αρχάς και του κατ' αρχήν είναι σαφής, και η χρήση του κατ' αρχήν με την έννοια του ''αρχικά'' είναι καταχρηστική. Συμφωνώ όμως πως τείνει να επικρατήσει (κακώς, κατ' εμέ) η χωρίς διάκριση χρήση των όρων.

 

[Ίζι]

Από περιέργεια, γιατί κακώς;

 

[Φαροφύλακας]

Εγώ βλέπω στο online Λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη να καταγράφεται κανονικότητα πως έχει χρήση: β. αντί του κατ΄ αρχάς.

το οποίο, μάλιστα, ετυμολογείται όπως θα περίμενε κανείς, να σημαίνει αρχικά "στην αρχή" !
[λόγ. < αρχ. φρ. κατ΄ ἀρχάς `στην αρχή΄ (με τροπή στον εν.) σημδ. γαλλ. en principe (εν.)]

Δεν τείνει να επικρατήσει. Έχει επικρατήσει. Ήδη τα λεξικά έχουν αρχίσει να καταγράφουν την πραγματική του χρήση και, βέβαια, τα λεξικά του μέλλοντος θα πάψουν να κάνουν την οποιαδήποτε διάκριση.

Κατ' εμέ, καλώς.

 

[Αμάντα]

Γιατί, πιστεύω, καλό είναι να αποδίδεται στους όρους η ορθή τους σημασία και να αντιστεκόμαστε στην όποια νοηματοδότηση επιβάλλει η συνήθης (εσφαλμένη) χρήση.
Ή τουλάχιστον, ακόμη κι αν κάποιος επιθυμεί να τα χρησιμοποιεί χωρίς διάκριση, σκόπιμο είναι να γνωρίζει τη διαφορά μεταξύ τους

 

[Αμάντα]

Εγώ δε ξέρω για το online, έχω το έντυπο Επομένως συμφωνούμε ότι η αρχική τους χρήση είναι αυτή που περιγράφω και ότι πλέον χρησιμοποιούνται όπως περιγράφετε εσείς. Αν αυτό είναι σκόπιμο ή όχι, φαντάζομαι αυτό είναι θέμα προσωπικής ευαισθησίας και αισθητικής.

 

[Νικόλας Δε Κιντ]

Καλησπέρα Αμάντα.

Πως την εννοείς αυτή την αντίσταση;
Εμένα προσωπικά μου φαίνεται πολύ δύσκολο να αντισταθείς στην εξέλιξη μιας λέξης/φράσης...

 

[Κόρτο Μαλτέζε]

Άρα κατά την γνώμη σου κακώς ονομάζεται κάποιος υστερικός άνδρας υστερικός;

 

[Αμάντα]

Καλησπέρα Νικόλα,

την εννοώ ως συνειδητοποίηση του μηχανισμού: δηλαδή να κατανοούμε ότι πρόκειται για μια φάση μετεξέλιξης και παραποίησης, να γνωρίζουμε τις ορθές αρχικές σημασίες, και συνειδητά να κάνουμε την όποια επιλογή. Η δική μου επιλογή είναι υπέρ της διατήρησης. Καταλαβαίνω ότι η γλώσσα μεταβάλλεται συνεχώς και ότι η χρήση από κάποιο σημείο και εξής παγιώνει το τι είναι αποδεκτό, όσον αφορά σε αυτούς τους δύο όρους, όμως, θεωρώ ότι ακόμη οι αρχικές τους σημασίες είναι παρούσες

 

[Αμάντα]

Κόρτο Μαλτέζε,

πιστεύω πως αυτό είναι τελείως διαφορετικό. Γιατί η ετυμολογία της λέξης υστερικός μπορεί να είναι από την λέξη υστέρα (μήτρα), την οποία στερούνται οι άντρες, αλλά η χρήση του όρου στη νεοελληνική γλώσσα έχει γενικευτεί και στους άντρες, λόγω αντιδανείου από την γαλλική: ιατρικός όρος που περιγράφει ψυχική πάθηση. Η χρήση του αντιδανείου ανατρέχει άλλωστε από το 1891 στην ελληνική και δεν υπάρχει (από όσο γνωρίζω) λεξικό που να προτείνει την χρήση της αποκλειστικά για γυναίκες, σε αντίθεση με τους υπό συζήτηση όρους (κατ' αρχάς, κατ' αρχήν), για τους οποίους όλα τα λεξικά που διατηρώ στο σπίτι μου είναι υπέρ της χρήσης που ανέφερα.

 

[Νικόλας Δε Κιντ]

Δεν ξέρω με τι ανθρώπους συναναστρέφεσαι αλλά εγώ πλέον έχω την αίσθηση πως οι αρχικές τους σημασίες έχουν σχεδόν χαθεί και οι δυο φράσεις είναι σχεδόν ταυτόσημες...

 

[Φαροφύλακας]

εδώ το λήμμα: καταρχήν

Οι λέξεις κι οι φράσεις αλλάζουν περιεχόμενο αδιάκοπα κι αυτό είναι σημάδι της ζωντάνιας μιας γλώσσας. Η ίδια η γλώσσα διαλέγει τί της είναι χρήσιμο, άλλα τα αποβάλλει κι επίσης δημιουργεί και δανείζεται νέες λέξεις και φράσεις όπου της χρειάζονται.

Ειδικά το καταρχήν είναι κόντρα στο γενικό γλωσσικό αισθητήριο κι αναρωτιέμαι αν όντως ξεκίνησε με την σημασία που υποτίθεται πως έχει κι όχι με αυτή που έχει σήμερα στην χρήση. Σε οποιαδήποτε περίπτωση το μόνο άσχημο σχετικά με την φράση, στα δικά μου μάτια, είναι ο αέρας ανωτερότητας που διαπιστώνει κανείς σε φιλολόγους (ευτυχώς, πια, όχι σε όλους) και σε "προσεκτικούς" ( ) χρήστες της γλώσσας να διατείνονται πως αυτοί γνωρίζουν αυτό που οι πολλοί αγνοούν. (Πάντως, όχι σε σένα, Αμάντα· έχεις μετρημένο ύφος στην τοποθέτησή σου).

Όμως η γλώσσα είναι αυτή που προχωράει νικώντας.

 

[Αμάντα]

Δεν έχω να προσθέσω κάτι όσο αφορά στο συγκεκριμένο ζήτημα χωρίς να αρχίσω να επαναλαμβάνομαι -κάτι που δε θέλω-. Πάντως πιστεύω πως κι οι δύο απόψεις έχουν γίνει αντιληπτές

 

[Τριανταφυλλο]

στη δουλεια μου παντως η προισταμενη μου εχει εμμονη με τη χρηση των δυο αυτων λεξεων...ετσι και ακουσει κανεναν να λεει καταρχην παει του κολλαει ενα χαρτι στο γραφειο με ενα ταιραστιο ΚΑΤΑΡΧΑΣ

 

[Φαροφύλακας]

Η διαφορά καταρχήν/καταρχάς είναι τόσο αληθινή, όσο διατίθεσαι να την πιστέψεις. ))

Παρεμπιπτόντως, πριν λίγες μέρες ένας φίλος εκεί που μιλούσε είπε καταρχάς και έπειτα διόρθωσε καταρχήν. Μόνο που το νόημα που ήθελε να αποδώσει ήταν αρχικά. Οπότε γενικότερα δεν έστεκε να διορθώσει έτσι ή αλλιώς. Δεν τον διέκοψα, βέβαια.

Νομίζω πως απλά ο κόσμος έχει ένα άγχος για αυτήν την διάκριση η οποία είναι θεωρητική κι έτσι, πρέπει να σκεφτεί λιγάκι πρώτα, αν θέλει να κρατήσει την υποτιθέμενη διάκριση. Και βέβαια, εφόσον απαιτείται σκέψη για το νόημα, μπορεί και να μπερδευτεί και να διορθώσει λάθος. Ποτέ δεν θα μπερδέψεις π.χ. τις εξίσου καθημερινές λέξεις σπίτι και τρένο, διότι εκεί η διάκριση στο νόημα είναι πραγματική και όχι θεωρητικού επιπέδου.

 

[Αντέρωτας]

Αληθεια, μπορουμε να βρουμε απο παλια βιβλιογραφία τη χρηση του "κατ' αρχην" με την υποτιθεμενη σωστη του σημασια;

 

[Μπιατριξ Κιντο]

Νομιζα οτι ''κατ'αρχην'' σημαινει ''συμφωνα με μια αρχη''.