κοινοτοπία ή κοινοτυπία;

[Μήτις]

Πολύ συχνά ακούω για κοινοτυπίες, κοινότυπες απόψεις, κοινότυπα λόγια. Πρόκειται για ένα... κοινότοπο λάθος, αφού η λέξη κοινοτυπία και τα παράγωγά της δεν υπάρχουν.

Μάλιστα ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του παραθέτει λήμμα *κοινοτυπία, το οποίο χαρακτηρίζει εσφαλμένο, αναφέρει πως προέρχεται από παρετυμολογική συσχέτιση με την πρωτοτυπία και παραπέμπει στον ορθό όρο κοινοτοπία. Το ΛΚΝ δε συμπεριλαμβάνει καθόλου τον λανθασμένο τύπο της λέξης και στο λήμμα κοινοτοπία αναφέρει:

κοινοτοπία η [kinotopia]: σκέψη ή λόγος που έχει χρησιμοποιηθεί πολύ και από πολλούς και στερείται έτσι κάθε πρωτοτυπίας: Γράφω / λέω κοινοτοπίες. Mας αράδιασε ένα σωρό κοινοτοπίες. [λόγ. < φρ. κοι ν(ός) -ο- + τόπ(ος) -ία μτφρδ. γαλλ. lieu commun ή αγγλ. common-place κατά τη σημ. της αρχ. λ. τόπος (στη ρητορ.)]

To σωστό, επομένως, είναι κοινοτοπία και η λέξη είναι μεταφραστικό δάνειο του αγγλικού όρου commonplace (λατ. locus communis).

Στο Βικιλεξικό διάβασα την άποψη πως το κοινοτυπία είναι το μεταφραστικό δάνειο του common type. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση η λέξη και τα παράγωγά της θα είχαν διαφορετική σημασία από την κοινοτοπία. Για παράδειγμα, στην ιατρική θα κάναμε λόγο για... Κοινοτυπίες του καρκίνου, αντί για Κοινούς τύπους καρκίνου, ή στην πληροφορική για Κοινότυπα Συστήματα (CTS)

 

[Αντέρωτας]

Καταρχάς να σημειωσω οτι δεν ειχα τοσο υποψη μου το λανθασμενο ουσιαστικό κοινοτυπία, αλλα κυριως το (επισης λανθασμενο) επίθετο κοινότυπος.

Δεν αμφισβητω τα παραπανω, αλλα ως καποιος που εχει γαλουχηθει με το λανθασμενο επίθετο, θα ελεγα οτι η λεξη εχει αποκτησει ζωη απο μονη της. Οταν περιγραφουμε κατι ως κοινότυπο, δεν αναφερομαστε απαραιτητα σε κατι που ειναι απλα κοινος τοπος, αλλα συγκεκριμενα σε κατι αντίθετο από το πρωτότυπο.

Δεν αμφισβητω οτι η λεξη που ολοι αγαπαμε και χρησιμοποιουμε γεννήθηκε μέσα απο εσφαλμένη αντίληψη του σωστού "κοινότοπος", αλλα αυτο δε νομιζω οτι ακυρωνει τη λεξη.

 

[Φαροφύλακας]

Έχω την τάση να συμφωνήσω με τον Αντέρωτα. Ασχέτως το πώς προκύπτει η λέξη, από την στιγμή που έχει εκτεταμένη χρήση, κοινή αποδοχή και συγκεκριμένο περιεχόμενο, νομίζω πως δεν της αξίζει να χαρακτηριστεί με την σκληρή λέξη "λάθος".

 

[Άγγελος Κ]

Και εμένα στο μυαλό η λέξη "Κοινότυπος" έδενε πάντα με τη λέξη "συνηθισμένο" ή κάτι τέτοιο. Πολύ ενδιαφέροντα τα λόγια σας πάντα Αντέρωτα και Μήτις.

Με θαυμασμό και ταπεινότητα σας διαβάζω.

 

[Αντέρωτας]

Για να ολοκληρωσω την προηγουμενη μου σκεψη, θα εκανα τον εξης (εμ... τεχνητο?) διαχωρισμο

• κοινοτοπια: κατι γενικοτερα αναμενομενο και συνηθισμενο
• κοινοτυπία: ελλειψη πρωτοτυπιας ενω θα επρεπε ή θα περιμεναμε να υπηρχε, σε ενα δημιούργημα.

Βεβαια τα παραπανω δεν τεκμηριωνονται, ειναι μονο θεμα ενδοσκοπησης και προσωπικης αντιληψης

 

[Λευτέρης Λ]

Βρίσκω μια χαρά τις περιφραστικές αποδόσεις του Αντέρωτα για τις λέξεις αυτές. Το "κοινοτυπία" θα μπορούσε να παραπέμπει σε ομοιότητα μορφής και χαρακτηριστικών δυο αντικειμένων, ομοιοτυπία ας πούμε (παράγωγα απο το ίδιο σχεδόν καλούπι)

 

[Στράτης]

Έτσι είδα κι εγώ σε λεξικό, σωστή λέξη: κοινοτοπία.
Θα συμφωνήσω όμως και με τον Αντέρωτα, αν και είμαστε λάθος, η χρήση είναι συχνή, και αυτή ως αντίθετο τού πρωτότυπου, / τουλάχιστον προσωπικά, την έχω μάθει με τη λανθασμένη χρήση ως κοινότυπο, ως έλλειψη πρωτοτυπίας. Αυτή η καθιέρωση δεν ξέρω πώς ήρθε και είναι ενδιαφέρον ν' ακούσω κι εγώ όσα γράψουν οι φίλοι παρακάτω.

Αυτά επίσης που είδα τώρα:

Από Πύλη / [Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
κοινοτοπία η [kinotopia]: σκέψη ή λόγος που έχει χρησιμοποιηθεί πολύ και από πολλούς και στερείται έτσι κάθε πρωτοτυπίας: Γράφω / λέω κοινοτοπίες. Mας αράδιασε ένα σωρό κοινοτοπίες.
[λόγ. < φρ. κοι ν(ός) -ο- + τόπ(ος) -ία μτφρδ. γαλλ. lieu commun ή αγγλ. common-place κατά τη σημ. της αρχ. λ. τόπος (στη ρητορ.)]

Από Μπαμπινιώτη, η εξής σημείωση:

κοινοτοπία
λόγ. [1895], λεξικό σύνθ. από συγχώνευση σε μία λέξη (συναρπαγή) τής φρ. κοινός τόπος (με παραγ. τέρμα -ία), μεταφρ. Δάνειο από αγγλ. commonplace.
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
κοινοτοπία ή κοινοτυπία;
Εφόσον η λέξη προέρχεται από τη φράση κοινός τόπος και όχι κοινός τύπος, η σωστή μορφή της είναι κοινοτοπία (επίσης κοινότοπος) και όχι *κοινότυπος, -ια. Η σύγχυση ίσως οφείλεται σε σύνθετα όπως πρωτό-τυπος (-ία), παρά-τυπος (-ια), με τα οποία ενδεχομένως συνδέθηκε η λέξη.