Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι : "Ο ηλίθιος"

[Φαροφύλακας]

Τίτλος: Ο Ηλίθιος
Πρωτότυπος τίτλος: Идиот
Συγγραφέας: Φιοντώρ Ντοστογιέφσκη (Фёдор Михайлович Достоевский)
Μετάφραση: Άρης Αλεξάνδρου
Εκδόσεις: Γκοβόστη
Έτος πρώτης έκδοσης: 1968-1969 (σε συνέχειες)

Τόμος: Α΄
ISBN: 960-270-225-7

Τόμος: Β΄
ISBN: 960-270-226-5

Μιας και παρακολουθούμε την διασκευή στην τηλεόραση, ας ανοίξουμε κι ένα νήμα γι’ αυτό το αριστουργηματικό βιβλίο, ώστε να έχουμε όλο το πακέτο, εδώ στο φόρουμ μας.


Το έχω ξαναπεί, βέβαια, αλλά "ο Ηλίθιος" είναι από τα πιο όμορφα βιβλία που διάβασα ποτέ. Το διάβασα από τις εκδόσεις Γκοβόστη, σε μετάφραση Άρη Αλεξάνδρου, που εδώ στην λέσχη, πολλοί, την έχουμε και για την καλύτερη.

Δυστυχώς, η έκδοση κατά τ’ άλλα δεν ικανοποιεί τον βιβλιόφιλο. Να φανταστεί κανείς, πως ο πρώτος τόμος που έχω στην βιβλιοθήκη μου (το εξώφυλλο τού οποίου βλέπετε πιο πάνω) δεν έχει ούτε μια πληροφορία για την έκδοση (έτος κτλ.) Βέβαια το έχω το βιβλίο αγορασμένο πριν χρόνια και δεν ξέρω αν στο μεταξύ αποφάσισαν να επιμεληθούν την έκδοση κάπως καλύτερα. Ο Γκοβόστης, πάντως, με έκανε πάντα να σκέφτομαι πως είναι κρίμα που η αυτή η καλή μετάφραση βρίσκεται στα δικά του χέρια (για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, μπας και διορθωθούν καμιά μέρα).

"Ο Ηλίθιος", όπως και άλλα έργα τού Φιοντώρ Ντοστογιέφσκη, πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Ρωσικός Αγγελιοφόρος (Русский Вестник) κατά τα έτη 1968 και ’69.

Ο Ντοστογιέφσκη έχει πει για το έργο πως ήθελε να γράψει μια ιστορία "για έναν καλό άνθρωπο" και πράγματι, αυτή μπορεί να είναι μια αποφθεγματική σύνοψη τού έργου. Ο πρίγκηπας Μίσκιν είναι ένας πολύ αγαθός άνθρωπος, που χτυπημένος παλιότερα από μια πνευματική αρρώστια, έφτασε να θεωρείται "ηλίθιος". Τί μεγάλο οξύμωρο, όμως, γιατί εμείς βλέπουμε έναν άνθρωπο με ευαίσθητο πνεύμα, μοναδική διεισδυτικότητα και πολύ ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση.

Η ιστορία είναι, από εκεί και πέρα, μια ιστορία έρωτα και πάθους. Μήλο τής έριδας είναι η πανέμορφη Ναστάζια Φιλίπποβνα, την οποία ερωτεύονται ο σκοτεινός Ραγκόζιν, από την μία, μ’ έναν έρωτα παθιασμένο κι αρρωστημένο, κι από την άλλη, ο φωτεινός πρίγκηπας Μίσκιν, με έναν έρωτα γεμάτο συμπόνια και ενσυναίσθηση.

Οι πολλοί χαρακτήρες τού έργου, αριστοτεχνικά λαξεμένοι, είναι κάτι παραπάνω από αληθινοί κι η πλοκή συνεχής και ενδιαφέρουσα. Μοναδικό σημείο που η πλοκή κάνει κοιλιά είναι ο μακροσκελής μονόλογος τού Ιππόλυτου, στον Β΄ τόμο, μεγάλη δοκιμασία ακόμα και για τον πιο σκληρό αναγνώστη.

Η κατάληξη, βέβαια, συγκλονιστική, κι όποιος δεν έχει διαβάσει ακόμα το βιβλίο, ίσως καλύτερα να σπεύσει να το δανειστεί από την βιβλιοθήκη και να το προχωρά παράλληλα με την σειρά.

Για εμένα, σε αυτό το βιβλίο, η ανθρωπότητα, μέσα από τον αγαπημένο Φιοντώρ, αγγίζει το τέλειο. Πόση πολλή ομορφιά! Ένα βιβλίο που αξίζει να το διαβάσεις και να το ξαναδιαβάσεις.

 

[Αριάδνη]

Θα το πάρω, δεν υπάρχει περίπτωση...

 

[Σπυροςφου]

αυτό που δεν μου άρεσε στο βιβλίο αυτό ήταν που τελείωνε πολύ απότομα και είχε δυσάρεστο τέλος για τον πρωταγωνιστή. Σίγουρα χάρηκα που η Αγλαία ατύχησε στην ζωή της.

 

[Διας]

Κοίτα να δεις, το θέμα έτυχε πάνω στην περίοδο που ψάχνω το συγκεκριμένο βιβλίο. Τελικά αυτή είναι η καλύτερη μετάφραση; Εδώ στα βιβλιοπωλεία δεν το έχει κανένας, οπότε μάλλον κάπου από το internet θα το πάρω (μαζί με το Πολεμος και ειρήνη του Τολστόι).

 

[Σπυροςφου]

αν αρχίσεις να διαβάζεις τον ηλίθιο, κράτα σημειώσεις για κάθε όνομα που εμφανίζεται στο βιβλίο. θα χάσεις την μπάλα αν δεν το κάνεις, εκτώς αν έχεις πολύ καλή μνήμη.

 

[Λιτογιάο]

Δεν είχε δυσάρεστο τέλος για τον Μίσκιν. Φανταστείτε τον Μίσκιν να παντρεύεται την Αγλαΐα και να ζουν μία ευτυχισμένη ζωή. Θα ήταν ένα άλλο βιβλίο. Η κατάληξή του ήταν η φυσική για έναν τέτοιον χαρακτήρα.

Αλλά γιατί χαρήκατε που η Αγλαΐα "ατύχησε"; Δεν το καταλαβαίνω. (Αν και δεν θεωρώ καθόλου ατυχία την περιπέτειά της με τον κόμη και την εμπλοκή της με τον καθολικισμό. Θυμηθείτε ότι ήταν μάρτυρας της επίθεσης του πρίγκηπα ενάντια στην ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Τα δύο γεγονότα δεν είναι άσχετα μεταξύ τους.)

 

[Ανδρομάχη]

Η δική μου έκδοση είναι κατά πολύ χειρότερη! Είναι πάλι του Γκοβόστη, του ίδιου μεταφραστή, σε δερματόδετη (λέμε τώρα, πλαστικό είναι) σειρά του Ντοστογιέφσκι, αγορασμένη την δεκαετία του 80 από πλασιέ!!! Χωρίς χρονολογία, τα γραμματάκια μικροσκοπικά! Η ιστορία όμως 'μεγάλη'!! Δεν θυμάμαι να έχω συμπαθήσει άλλον ήρωα τόσο πολύ. Το τέλος με στεναχώρησε λίγο. Δεν είχε εκείνη την αίσθηση αισιοδοξίας που είχε πχ το 'Εγκλημα και τιμωρία'. Και η γραφή του Ντοστογιέφσκι απλά φανταστική!

 

[Ευστρατια]

Δεν με στεναχώρησε το τέλος του Ηλίθιου, ίσα ίσα είναι το καλύτερο που θα μπορούσε να γίνει.

Spoiler

Ο " καλός άνθρωπος" πρίγκιπας Μίσκιν δεν μπόρεσε να αντέξει στον πραγματικό κόσμο της υποκρισίας, της διαφθοράς κ.τ.λ οπότε ήρθε η λύτρωση. Οπως στο Έγκλημα και τιμωρία, έτσι και στον Ηλίθιο το τέλος είναι λυτρωτικό για όλους και για τους τρεις ήρωες. Ωραίο βιβλίο.

 

[Κλεοπάτρα]

Ο πρίγκιπας Μίσκιν είναι από τους αγαπημένους μου ήρωες βιβλίων-μακράν! Είναι ένας άνθρωπος τόσο απίστευτα γλυκός, αγνός και αθώος που δεν μπορείς παρα να τον αγαπήσει κανείς! Είναι δημιουργημένος σύμφωνα με το πρότυπο του απόλυτα καλού ανθρώπου, κάτι που, όπως ομολογεί και ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι, τον δυσκόλεψε γιατι «Δεν υπάρχει τίποτα δυσκολότερο στον κόσμο από την απεικόνιση του πραγματικά υπέροχου ανθρώπου... Και δεν υπάρχει πιο υψηλή αποστολή για τον άνθρωπο από το να δώσει ανιδιοτελώς τον εαυτό του στους ανθρώπους». Ξέρω ότι πολλοί θεωρούν το τέλος δυσάρεστο, και η αλήθεια είναι πως κι εγω στεναχωρήθηκα αλλά δεν θα μπορούσα να φανταστώ πιο ταιριαστό τέλος. Κάθε άλλη κατάληξη θα έμοιαζε ξένη και αταιριαστη, πιστεύω. Αυτό που μου έμεινε από το βιβλίο, πέρα από τον ίδιο το Μίσκιν είναι και ο απίστευτος ρεαλισμος και η αληθοφάνεια των ηρώων στο σύνολό τους. Ο Ντοστογιέφσκι σου παρουσιάζει χαρακτήρες τόσο αληθοφανείς και πειστικούς που είναι σαν να τους βλέπεις εκείνη τη στιγμή μπροστά σου. Ο ρεαλισμός του είναι το κάτι άλλο...
Εγώ το βιβλίο το αγόρασα πριν από περιπου δυο χρόνια, από τις εκδόσεις Ίνδικτος, με μετάφραση της Ελένης Μπακοπούλου. Εκείνη την περιόδο είχε μόλις κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις αυτές και το αγόρασα από περιέργεια αλλά και γιατί δεν μπορούσα να βρω την εκδοση του Γκοβόστη. Σαν έκδοση είναι περιποιημένο, ενώ και η μεταφραση είναι πολύ καλή. Αυτό όμως που δεν μου άρεσε πολύ είναι το ότι πρόκειται για ένα βιβλίο 1000 σελίδων που δεν έχει χωριστεί σε δυο τόμους, με αποτέλεσμα να θυμιζει λίγο τούβλο ) Το είδα όμως πρόσφατα στο Public απο τις ίδιες εκδόσεις και το είχαν χωρίσει σε δυο τόμους, κάνοντας το έτσι πιο χρηστικό.

 

[Χήθκλιφ]

Το βιβλίο το αγάπησα πολύ και μολονότι το "Έγκλημα και Τιμωρία" με συνεπήρε περισσότερο όσο το διάβαζα, "Ο Ηλίθιος" 'θέριεψε' μέσα μου αφότου τελείωσα την ανάγνωση. Ωστόσο, ακόμη δεν έχω κατασταλάξει ως προς τον έρωτα του πρίγκιπα για την Ναστάζια Φιλίπποβνα... Ήταν όντως έρωτας;

Εγώ σχημάτισα την εικόνα ενός Μίσκιν ερωτευμένου με την Αγλαΐα. Μια κοπέλα μεγαλωμένη με αγάπη και περισσή φροντίδα, με τα βλέμματα όλων στραμμένα επάνω της λόγω της ομορφιάς της, γεγονός που εξηγεί την ενίοτε κακομαθημένη, αλαζονική συμπεριφορά που επιδεικνύει. Τα βιώματα και ο κόσμος της είναι ξένα ως προς τον ίδιο και την δύσκολη ζωή του, νιώθει συνεπώς ανάξιος δίπλα της και αδυνατεί να την καταλάβει, ενώ συγχρόνως δυσκολεύεται να μεταφράσει τα δικά του συναισθήματα για εκείνη, καθότι πρωτόγνωρα.

Στον αντίποδα βρίσκεται η μοιραία και τραγική Ναστάζια Φιλίπποβνα, μια γυναίκα εκπάγλου κάλλους, αγέρωχη και περήφανη που όμως τα ψυχικά της τραύματα είναι ανάλογου βάθους με εκείνα που φέρει ο Μίσκιν. Εκείνος αναγνωρίζει τις εσωτερικές πληγές, τον πόνο και την μοναξιά της που του θυμίζουν τη δική του μοναξιά και καταλήγει να την αγαπά με αυταπάρνηση. Ναι, την αγαπάει, αλλά η αγάπη του είναι ένα κράμα βαθιάς συμπόνιας, οίκτου και ταύτισης. Λαχταρά να τη σώσει, σαν να έσωζε έτσι τον εαυτό του. Η πεποίθησή του πως τον έχει ανάγκη (σε αντίθεση με την Αγλαΐα) και πως ο εύθραυστος ψυχισμός της θα καταρρεύσει εάν την προδώσει κι αυτός, τον οδηγεί στην απόφαση που πήρε.

Έτσι το εξέλαβα τουλάχιστον εγώ. Πάντως ο Μίσκιν με τον ιδιόμορφο διττό έρωτα του, μου θυμίζει πολύ έντονα τον ιδεαλιστή μουσικό Κράισλερ και το δικό του, εξίσου διχασμένο ψυχικό πάθος στο αριστουργηματικό μυθιστόρημα του Χόφμαν.

 

[Χρηστος Αλεξανδριδης]

Την ίδια ακριβώς εντύπωση έχω σχηματίσει κι εγώ, Χήθκλιφ. Ερωτευμένος με την συνηθισμένη έννοια ο πρίγκηπας ήταν με την Αγλαΐα. Για την Ναστάζια αισθανόταν μια απερίγραπτη και πολύ βαθιά συμπόνοια, όπως λες κι εσύ, αλλά δεν ήταν αυτό που λέμε "καψούρης".

Τρελός και παλαβός για εκείνη ήταν ο Ραγκόζιν αλλά αυτή ήθελε τον Μίσκιν, που ήθελε την Αγλαΐα και που τον ήθελε κι εκείνη αλλά δεν είχε καταλάβει ότι εκείνος δεν ήταν ερωτευμένος με την Ναστάζια.

 

[Φαροφύλακας]

Ωστόσο, ακόμη δεν έχω κατασταλάξει ως προς τον έρωτα του πρίγκιπα για την Ναστάζια Φιλίπποβνα.. Ήταν όντως έρωτας;;;

Αν θυμάμαι καλά κάποια στιγμή τον ρωτάει κάποιος αν την αγαπά κι αυτός απαντά "την συμπονώ" ή κάπως έτσι (από μνήμης και μπορεί να σφάλω, γενικότερα).

Κατά κάποιον τρόπο έχουμε έρωτα σε όλο το τρίγωνο απλά διαφορετικής ποικιλίας σε κάθε περίπτωση. Ο Μίσκιν ερωτεύεται την Ναστάζια από συμπόνια, αυτή τον ερωτεύεται επειδή είναι ο μόνος που την αγαπά με ανιδιοτέλεια κι επειδή είναι διαφορετικός από τους άντρες που γνώρισε στην ζωή της. Ο Ραγκόζιν, πάλι, αγαπά την Ναστάζια με αρρωστημένη ένταση και πάθος.

 

[Χήθκλιφ]

Χαίρομαι που έλαβα απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα (Χρήστο σε ευχαριστώ που έκανες την αρχή) που με έχει απασχολήσει αρκετά κυρίως επειδή πάντοτε γίνεται λόγος για τον έρωτα του Μίσκιν προς την Ναστάζια ενώ τα αισθήματα του για την Αγλαΐα - στα οποία είχα εστιάσει εγώ κατά την ανάγνωση του βιβλίου - παραβλέπονται συστηματικά.

Συμφωνώ στο ότι υπήρχαν διαφορετικές ποικιλίες έρωτα μεταξύ του κεντρικού τριγώνου, ωστόσο θεωρώ πως ένας έρωτας που πηγάζει από την συμπόνια ή βασίζεται στην ανάγκη, δεν έχει την ίδια σφοδρότητα και αυθεντικότητα. Είναι κάτι λιγότερο από έρωτας.

Spoiler

(από τους έρωτες του βιβλίου εκείνος που κατά την γνώμη μου ξεχωρίζει για την απόλυτη φύση και την διάπυρη ένταση του είναι μακράν του Ραγκόζιν - ο μόνος που δεν συμβιβάζεται στιγμή και είναι από την αρχή ως το τέλος «ή όλα ή τίποτα»)

Ο «έρωτας» της Ναστάζια για τον Μίσκιν είναι για μένα ο λιγότερο γνήσιος. Ο συναισθηματικός της κόσμος ήταν πλέον άγονος και η ίδια μια νεκρωμένη ψυχικά ύπαρξη, καθηλωμένη στο τραυματικό παρελθόν. Ο Μίσκιν ήταν πράγματι τελείως διαφορετικός από όσους ήθελαν να την κατακτήσουν σαν ένα τρόπαιο. Έβλεπε πέρα από την εκθαμβωτική ομορφιά και παρά την αμαυρωμένη φήμη της το πληγωμένο κορίτσι μέσα της, φέρνοντας την έτσι σε επαφή με την κλεμμένη της αθωότητα. Αντιπροσώπευε λοιπόν κάτι αγνό και γι' αυτό ήταν το απαραίτητο μέσο για να επανακτήσει η ίδια τον αυτοσεβασμό και να αποκαταστήσει την κηλιδωμένη τιμή της.

Παράλληλα δεν μπορώ να μην διακρίνω μια χαιρέκακη ζήλια απέναντι στην Αγλαΐα για την οποία ένιωθε κάτι δριμύτερο από απλή αντιζηλία. Είχε όσα η ίδια στερήθηκε (δίχως να ευθύνεται) ενώ απολάμβανε τον σεβασμό και τον θαυμασμό του κοινωνικού περίγυρου. Ίσως λοιπόν επιθυμούσε, παίρνοντας από εκείνη τον Μίσκιν, να την νικήσει κατά κράτος και να επιφέρει ένα μοιραίο πλήγμα στην υπερηφάνεια της ως ένα είδος παράλογης ( ; ) εκδίκησης.

Spoiler

Εν τέλει πιστεύω ότι η έμμεση αυτοθυσία του πρίγκιπα ήταν μάταιη και οδήγησε σε μαζική δυστυχία. Απέτυχε να σώσει την Ναστάζια (ήταν ο ορισμός της αυτοκαταστροφής και τον τράβηξε μαζί της) ενώ με την απόφαση του στέρησε κι από την Αγλαΐα την ευκαιρία να δραπετεύσει από την επιφανειακή, άδεια ζωή της - κρίνοντας μάλιστα από τις απονενοημένες μετέπειτα κινήσεις και την κατάληξη της, πιστεύω ότι δεν ξεπέρασε ποτέ τον πόνο που της προξένησε, έστω άθελα του.

 

[Φαροφύλακας]

διαβάζω τώρα και την πολύ σωστή τοποθέτησή σου, Χήθκλιφ, και σκέφτομαι και πάλι: μα δεν είναι ένα από τα ομορφότερα βιβλία που γράφτηκαν ποτέ;!

 

[Χρηστος Αλεξανδριδης]

Φοβερή ανάλυση, Χήθκλιφ!

Spoiler

Πάντως, έχω την αίσθηση πως ακόμα και μετά τα όσα έγιναν, αν ο χρόνος γυρνούσε πίσω ο πρίγκηπας θα έκανε πάλι την ίδια επιλογή. Και το λέω αυτό γιατί, κατά τη γνώμη μου πάντα, αυτό που ένιωθε για την Ναστάζια ήταν τόσο ισχυρό που τον ξεπερνούσε. Δε νομίζω δηλαδή ότι θα έβρισκε την δύναμη να την αφήσει, ακόμα κι αν ήξερε τι θα επακολουθήσει. Από τότε που είδε σ'εκείνη την φωτογραφία το βασανισμένο της πρόσωπο και με δεδομένη τη συμπόνοια που μπορούσε να νιώσει αυτός ο άνθρωπος, ήταν τελειωμένος.

Επειδή θα διαβάσει κάνας άνθρωπος αυτό που γράφω παραπάνω και θα νομίζει ότι η πλοκή του Ηλίθιου θυμίζει σενάριο του Φώσκολου (), να πω ότι αστειευόμουν, δεν υπάρχει καμία σχέση, φυσικά.

Όσον αφορά το βιβλίο τώρα, μου άρεσε πολύ. Με προβλημάτισε, με συγκίνησε, το βρήκα πάρα πολύ δυνατό. Κι ο χαράκτηρας του πρίγκηπα είναι το κάτι άλλο, καρφώθηκε για τα καλά στο μυαλό μου. Μόνο ρε γμτ που με κούρασε σε κάποια σημεία, για παράδειγμα, δεν θα με πείραζε να μην είχα διαβάσει τον μονόλογο του Ιππόλυτου.

Υ.Γ. Την ιστορία με τη φυματική κοπέλα που διηγείται ο Μίσκιν στην αρχή την θυμάται κανείς; Δεν θα γινόταν συγκλονιστικό διήγημα;

 

[Φαροφύλακας]

Μόνο ρε γμτ που με κούρασε σε κάποια σημεία, για παράδειγμα, δεν θα με πείραζε να μην είχα διαβάσει τον μονόλογο του Ιππόλυτου.

Είναι το σημείο που κουράζει πολλούς... Πολλά παλικάρια και λεβεντοκόριτσα έχουν λυγίσει στο γράμμα του Ιππόλυτου κι έχουν αφήσει το βιβλίο στην άκρη. Δεν θα τολμούσα να αμφισβητίσω τον Θόδωρα στο ελάχιστο, αλλά το συγκεκριμένο σημείο μάλλον θα μπορούσε να είναι πιο σύντομο.

 

[Ιαβερης]

Παιδια, με τις πολυ ευστοχες παρατηρησεις σας με ψηνετε να ξαναδιαβασω τον '' Ηλιθιο'' για 4η φορα, ειναι το αγαπημενο μου του Ντοστογιεβσκι. Καλα, ο μονολογος του Ιππολυτου δε παιζεται, βογκηξα κι εγω μεχρι να το τελειωσω! Αυτος ( ο Ιππολυτος) κι ο Μαρμελαντοβ απο το '' Εγκλημα και Τιμωρια'' ειναι οι πιο εκνευριστικοι πολυλογαδες ηρωες του Ντοστογιεβσκι. Οκ, ο Μαρμελαντοβ ισως κερδιζει καποιες συμπαθειες αλλα ο Ιππολυτος ειναι ακρως αντιπαθητικος.

 

[Χήθκλιφ]

Χρήστο πιστεύω ότι έχεις δίκιο για τον Μίσκιν και την μη αναθεώρηση της επιλογής του ακόμη κι αν είχε μία δεύτερη ευκαιρία, το να δώσει προτεραιότητα στην δική του ευτυχία θα ήταν ασυνεπές προς τον χαρακτήρα του και την μέχρι τότε πορεία του (προσωπικά το βρίσκω θλιβερό αλλά μπορώ να το καταλάβω). Όσο όμως κι αν συμπαθώ τη Ναστάζια - και την συμπαθώ περισσότερο απ' ό,τι τον Μίσκιν - θεωρώ απάνθρωπο τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκε την δύναμη της επάνω του και τον χρησιμοποίησε στην τυφλή εμμονή της για εκδίκηση (ήταν όμως η ίδια σε τέτοιο βαθμό άθυρμα στα πάθη της που επίσης μπορώ να την καταλάβω).

Όπως και να' χει το τέλος ήταν για μένα συγκλονιστικό και Ιδανικό ειδικά για τους δύο αγαπημένους μου - Ναστάζια και Ραγκόζιν - οι οποίοι με την κατάληξη που είχαν απέκτησαν μυθική υφή. Μόνο για την Αγλαΐα λυπήθηκα πραγματικά, αλλά μάλλον ανήκω στους λίγους που ενδιαφέρθηκαν για εκείνη.

Για το βιβλίο πιστεύω κι εγώ ότι είναι από τα ομορφότερα και ισχυρότερα - ως προς την επίδραση στον αναγνώστη - που έχουν γραφεί ποτέ. Ανήκει άλλωστε στα απόλυτα αγαπημένα μου και νιώθω ότι βρίσκομαι σε ένα αδιάλειπτο διάλογο μαζί του, μέσα από τον οποίο η ιστορία φωτίζεται κάθε φορά από διαφορετική οπτική γωνία. Ο μονόλογος του Ιππόλυτου μολονότι εξαντλητικός, μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρων. Την ιστορία με την φυματική κοπέλα δυστυχώς δεν τη θυμάμαι θα ανατρέξω όμως στο κείμενο για να την αποκαταστήσω στην μνήμη μου και θα επανέλθω.

 

[Επαμεινωνδας]

Ακομη μια φορα υπεροχη η γραφη του μεγαλου συγγραφεα...
Λιγο με... τσακισε? η μεγαλη και συνεχης πλοκη μεταξυ των ηρωων αλλα φαινεται οτι τα... καταφερα..
Αντιθετως τον μονολογο του Ιππολυτου πραγματικα τον απολαυσα και δεν με κουρασε σε καμια περιπτωση δεδομενου οτι κανει κατα μια εννοια καταθεση ψυχης...
Ο ηρωας Μισκιν, αστερας καλοσυνης, αγαθοτητας και ανθρωπιας καρφωνεται για πολυ καιρο στο μυαλο του αναγνωστη...

 

[Αποστολης]

εμενα αυτο που με προβληματισε ηταν η σταση του πριγκιπα Μισκιν απεναντι στο Ραγκοζιν..Ειναι πολυ αινιγματικη κι ακατονοητη για τον κοινο νου.Η σταση στο συνολο της και ειδικα στο τελος...
Το εργο 'ο ηλιθιος' ειναι μαγευτικο με ενα τελος που εμενα με τσακισε,με συνετριψε..