Το διήγημα

[Λορένα]

Τα κυριότερα είδη του πεζού λόγου είναι : Το διήγημα, η νουβέλα και το μυθιστόρημα.

Ας σταθούμε στο διήγημα..

Το διήγημα είναι μια αφήγηση ενός γεγονότος, που τοποθετείται σε έναν ορισμένο τόπο και χρόνο. Γι' αυτο και περιστρέφεται γύρω από ένα κύριο γεγονος που συνέβει στον ήρωα (του διηγήματος). Ο σκοπός του συγγραφέα εινα κατι που θέλει να αποκαλύψει (μια κοινωνικη πραγματικοτητα πχ), αλλά συνηθως δεν το δειχνει καθαρα, παρά αφηνει τον αναγνωστη να το βρει.

Αυτό που κάνει αξιόλογο το διήγημα ειναι η "τέχνη" με την οποία το αφηγείται ο συγγραφέας. Υπάρχει βέβαια και ένα γενικό πλάνο (μια δομή) πάνω στην οποία στηριζεται καποιος, όπως οτι ολες οι περαιτέρω λεπτομέρειες που δίνονται στην ιστορια, θα πρέπει να στηρίζονται πανω στο κυριο γενονος που στηριζεται η πλοκη (ενοτητα της υποθεσης δηλ.). Ακόμη όμως και αν τα γεγονοτα τοποθετουνται σε διαφορους τόπους ή χρονο, και παλι θα πρεπει να δενουν έτσι ωστε να αποτελουν ενα ενιαιο συνολο.

Με λίγα λόγια και όπως το καταλαβα εγω μικρή, διηγημα ειναι μια μικρη και αυτοτελης ιστορια, που περιγραφει ενα γεγονος στην ζωη καποιου.

Και ακριβώς επειδή είναι μικρό, αυτό που θα το αναδειξει, ειναι η ευστοχη χρηση εκφραστικών μέσων που θα χρησιμοποιησει ο συγγραφεας και όχι το πλήθος αυτων


(Μια πρωτη μου αποπειρα να αναλυσω καπως, ενα ειδος του γραπτου λογου..)

 

[Χρυσηίδα]

Να προσθέσω;

Κατ' αρχάς, βρίσκω πολύ περιγραφικό τον αγγλικό όρο "short story", που αντιστοιχεί στο δικό μας "διήγημα".

Δεύτερον, δεν ξέρω γιατί το διήγημα δεν είναι τόσο δημοφιλές όσο το μυθιστόρημα. Λόγω του μεγέθους του; Έχω διαβάσει αρκετά διηγήματα αλλά ποτέ κανένα απ' αυτά δε μου προσέφερε την ίδια απόλαυση όπως ένα μυθιστόρημα.

Κορυφαίοι διηγηματογράφοι θεωρούνται ο Τσέχωφ, ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε κ.ά.

Απ' τους δικούς μας ο Παπαδιαμάντης, ο Βιζυηνός, δε μου' ρχεται άλλος τώρα .....

Στη σύγχρονη πεζογραφία μας, μου άρεσε πολύ η συλλογή διηγημάτων της Ρέας Γαλανάκη, Ένα σχεδόν γαλάζιο χέρι.

 

[Πολυξενη]

Στα κειμενα νεοελληνικης λογοτεχνιας του σχολειου διαβαζα διηγηματα.

Εκτοτε λυπαμαι δεν. Βασικα δεν ξερω και πως να τα ψαξω κιολας. Πιο ευκολα βρισκεις ενα μυθιστορημα πχ, με το εξωφυλλο του, με την πλοκη του μεσα. Παει αυτοματα το χερι μου εκει.

Διηγημα ποτε δεν ζητησα. Νομιζω πως βαθια μεσα μου θα απογοητευτω αν διαβαζω τετοιες μικρες ιστοριες. Θα ειναι πολλες και θα χασω την μπαλλα που λενε. Στο μυαλο μου λεγοντας κατι "μικρο" σε ιστορια, σκεφτομαι αυτοματα τα παραμυθια. Τετοια διαβαζα σε τομους μικρη. Τετοια συνηθισα

Μηπως το διηγημα δεν εχει προβληθει τοσο πολυ;

Γνωριζω πχ (απο τα κειμενα λογοτεχνιας παντα) εξαιρετικα διηγηματα του Παπαδιαμαντη, ωστοσο ομως δεν εψαξα ποτε βιβλιο με τα διηγηματα μου.
Ισως παλι να μου φαινονται πααααρα πολλες ολες αυτες οι μικρες ιστοριες, ενω το μυθιστορημα ειναι ενα μεχρι το τελος.
Στο σχολειο παλι, αναλυαμε ενα, καθε φορα, πραγμα που δεν θα κανω εγω, αν τυχει και παρω ενα βιβλιο με διηγηματα.

απορια : νουβελα τι ειναι; ενταξει ξερω οτι ειναι ενα ειδους του γραπτου λογου οπως γραφτηκε, αλλά τι συγκεκριμενα;

 

[Χρυσηίδα]

Πολυξένη,

το ερώτημά σου παραμένει προβληματικό και για τους ειδικούς. Γενικά μιλώντας, η νουβέλα είναι μεγαλύτερη από το διήγημα και μικρότερη από το μυθιστόρημα. Κάποιοι που θέλησαν να οριοθετήσουν τα πράγματα έχουν μιλήσει κατά καιρούς και για όριο λέξεων, το οποίο πρέπει να χαρακτηρίζει το κάθε είδος.

Λένε, π.χ., ότι το διήγημα δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις 10.000 λέξεις, η νουβέλα τις 30.000. και από κει και πάνω έχουμε το μυθιστόρημα. Άλλοι, μιλούν για 15.000 και 50.000 αντίστοιχα.

Μικρό το κακό. Φαντάζομαι ότι ούτε ο συγγραφέας όταν κάθεται να γράψει μετράει τις λέξεις του, αλλά ούτε και ο αναγνώστης θα ευχαριστηθεί κάτι λιγότερο ή περισσότερο, αν ξέρει εκ προοιμίου σε ποια κατηγορία να το κατατάξει. Προσωπικά, θεωρώ "σοφούς" τους Άγγλους, που σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, αναγνωρίζουν δύο μόνο είδη, το διήγημα (short story) και το μυθιστόρημα (novel).

 

[Αμοντιλιάδο]

To θεωρώ εξαιρετικό μέσο, γιατί διηγείται μια ιστορία-μονορούφι:μπορείς να διαβάσεις και να απολαύσεις μια αυτοτελή υπόθεση μέσα σε μισή ή και μία ώρα. Είναι κάτι αντίστοιχο,θα έλεγα, με την κινηματογραφική ταινία, έτσι όπως προσφέρει μια σύντομη περιήγηση στο φανταστικό. Μπορείς να κάτσεις το βραδάκι πριν κοιμηθείς και να ολοκληρώσεις εκείνη τη στιγμή τη γνωριμία σου με νέους ήρωες και καταστάσεις.

Κορυφαίοι όντως οι Τσέχωφ,Πόε, και θα προσέθετα:Γκόργκι,Μπούνιν,Χώθορν,καθώς και άλλοι.

Η νουβέλα είναι κάτι ενδιάμεσο, π.χ το Άνθρωποι και Ποντίκια.

 

[Γλωσσολάγνος]

Προσωπικά, θεωρώ "σοφούς" τους Άγγλους, που σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, αναγνωρίζουν δύο μόνο είδη, το διήγημα (short story) και το μυθιστόρημα (novel).

Κατά ειρωνεία, βέβαια, η αγγλική λέξη novel προέρχεται από την ιταλική novella, που έδωσε και τη νουβέλα. Πάντως τον όρο νουβέλα δεν τον χρησιμοποιούσα ποτέ, ακριβώς γι' αυτήν την ασάφειά του. Είμαι κι εγώ λοιπόν της "αγγλικής" σχολής. Αναρωτιέμαι αν όλοι οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι κάνουν τριχοτόμηση (διήγημα - νουβέλα - μυθιστόρημα), ή αν αυτό είναι υπόθεση μόνο των Δυτικών. Δεν ξέρω δηλαδή αν ισχύει π.χ. και για τους Ρώσους ή τους Πολωνούς.

 

[Χρυσηίδα]

Αναρωτιέμαι αν όλοι οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι κάνουν τριχοτόμηση (διήγημα - νουβέλα - μυθιστόρημα), ή αν αυτό είναι υπόθεση μόνο των Δυτικών. Δεν ξέρω δηλαδή αν ισχύει π.χ. και για τους Ρώσους ή τους Πολωνούς.

Η απάντηση

Μάλλον, οι περισσότεροι τριχοτομούν!

 

[Φαροφύλακας]

Το διήγημα είναι ένα υπέροχο λογοτεχνικό είδος. Επικεντρώνεται σε αυτό που θέλει να πει με αμεσότητα και μοιάζει συχνά με απόσπασμα μιας μεγαλύτερης ιστορίας που όμως λειτουργεί αποτελεσματικότατα μόνο του. Έχει γρήγορη ανάπτυξη και μέσα σε λίγες σελίδες ο συγγραφέας σού έχει διηγηθεί τα πάντα όσα ήθελε. Ομολογώ πως έχω γράψει κάμποσα διηγήματα κι εγώ που μένουν κάπου στον σκληρό μου.

Το διήγημα από συγγραφική σκοπιά έχει τις δικές του τεχνικές. Ο Μπόρχες π.χ. έχει πει πως προτιμά να ξεκινά με μια μεγάλη πρόταση ώστε να βάλει τον αναγνώστη με την μία για τα καλά μέσα στο κείμενο.

Αγαπώ πολύ το διήγημα κι έχω πολλούς αγαπημένους διηγηματογράφους. Στο κλασικό διήγημα μου αρέσει ο Γκη ντε Μοπασάν (Guy de Maupassant) κι ο πολύ αντίστοιχος δικός μας, κατά την άποψή μου, Γεώργιος Βιζυηνός (πέρα από το λογοτεχνικό ύφος που μοιάζει, πριν πεθάνουν χτυπήθηκαν καί οι δύο από τρέλα... και χρονικά γεννήθηκαν και πέθαναν σχεδόν μαζί).

Έπειτα αγαπώ τον απέριττο Σαμαράκη κι αν καθίσω να σκεφτώ εδώ τώρα θα αραδιάσω κάμποσα ονόματα.

Πρώτος αγαπημένος διηγηματογράφος όμως είναι ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, με διαφορά. Η λογοτεχνία του δεν μοιάζει με καμιά άλλη, η οπτική του για τον κόσμο και τα κείμενα με έχει επηρεάσει αληθινά κι όσο για το χιούμορ του συμπέφτει πολύ με το δικό μου. Βασικά, τον νοιώθω κάπως σαν δικό μου γενάρχη.

 

[Άγγελος]

1) Διαβάστε Χαριτόπουλο, Γουδέλη, Σκαμπαρδώνη και Σωτηρίου. Είναι οι καλύτεροι έλληνες διηγηματογράφοι. Σύγχρονοι.

2) Η λέξη novel για τους δυτικούς εξυπηρετεί από τα μικρά (π.χ, τα τελευταία του Φ. Ροθ), ως τα πολύ μεγάλα μυθιστορήματα (π.χ, Η εκλογή της Σόφι (Στάυρον Ουίλλιαμ), Ενάντια στη Μέρα (Τόμας Πίντσον) κ.α).

3) Το διήγημα είναι ένα πολύ δύσκολο είδος. Είναι κατά κάποιον τρόπο, μια μικρού μήκους ταινία. Το κεντρικό γεγονός πρέπει να είναι πολύ δυνατό και πολύ καθαρό, τόσο που να υπερβαίνει και τους χαρακτήρες και να αναφέρεται σε κάτι πανανθρώπινο και αληθινό. Κάτι που όλοι να γνωρίζαμε από πάντα.

 

[Φένια]

Οπως έγραψε και ο Πόε στο κορυφαίο του δοκίμιο "Φιλοσοφία της Σύνθεσης", το διήγημα υπερέχει του μυθιστορήματος όσον αφορά τη διάρκεια. Και αυτό διότι ο αναγνώστης δεν είναι υποχρεωμένος να διακόψει την ανάγνωση, μεταθέτοντας τη συνέχεια για μια επόμενη χρονική στιγμή, αλλά την ολοκληρώνει μέσα σε σύντομο διάστημα. Ετσι δεν χάνει την συνοχή και την ατμόσφαιρα του κειμένου. Κατά τη γνώμη μου, τα λεγόμενα short stories προσφέρουν τεράστια αναγνωστική απόλαυση και είναι, μακράν, το πλέον αγαπημένο μου λογοτεχνικό είδος.
Κορυφαία είναι τα διηγήματα ΕΦ! Δοκιμάστε τους Αρθουρ Κλαρκ και Ισαάκ Ασίμωφ, δε θα απογοητευτείτε.

 

[Χριστόφορος]

Πρώτος αγαπημένος διηγηματογράφος όμως είναι ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, με διαφορά. Η λογοτεχνία του δεν μοιάζει με καμιά άλλη, η οπτική του για τον κόσμο και τα κείμενα με έχει επηρεάσει αληθινά κι όσο για το χιούμορ του συμπέφτει πολύ με το δικό μου. Βασικά, τον νοιώθω κάπως σαν δικό μου γενάρχη.

Φαροφύλακα,
Πρότεινε μου αν μπορείς και κάνα δυο...

 

[Φαροφύλακας]

Εάν θες να μπεις στον κόσμο τού Μπόρχες και να δεις αν σου ταιριάζει, ξεκίνα με τις "Μυθοπλασίες" (Ύψιλον) ή "το Βιβλίο τής Άμμου" (Νεφέλη) ή τις "Ιστορίες" όπως κυκλοφόρησε κάποτε από Ερμή, αν τύχει και πέσει στα χέρια σου (καθώς δεν κυκλοφορεί πλέον).

 

[Ραψωδός]

Τα είδη του πεζού έχουν διαφορετικές τεχνικές και προσεγγίσεις λόγω ακριβώς του μεγέθους τους.
Στο μυθιστόρημα εμβαθύνεις στον χαρακτήρα, η ταύτιση είναι μεγαλύτερη, πολλά και διαφορετικά περιστατικά σου αποκαλύπτουν τον ήρωα από διάφορες πλευρές και σε προετοιμάζουν για την τελική σύγκρουση. (αυτή φυσικά είναι περιγραφή της τυπικής μορφής ενός μυθιστορήματος και μπορεί να μην ισχύει σε μοντερνιστικά κείμενα και πειραματισμούς). Αυτή η σύγκρουση οδηγεί στην μεταστροφή του χαρακτήρα.

Στο διήγημα, αυτό που συμβαίνει είναι η αποκάλυψη μιας νέας πλευράς του χαρακτήρα και όχι η εξέλιξή του. Η ανατροπή είναι το βασικό χαρακτηριστικό του διηγήματος και ιδιέταιρα του αφηγήματος, της μικρής μικρής φόρμας δηλαδή. Αυτή η τελευταία μοιάζει με ανέκδοτο, αφού το φινάλε είναι το σημαντικότερο γεγονός, και καλό είναι να υπονοείται, να προϊδεάζεται από την αρχή της ιστορίας.

Ένα τελευταίο που αξίζει να ειπωθεί γι' αυτό το θαυμάσιο είδος είναι ότι λόγω μεγέθους δε νοιάζεται να στήσει την ιστορία για σελίδες σελίδων, αλλά απαιτεί από τον αναγνώστη να διαθέτει τόσο την φαντασία (ώστε να το πράτει ο ίδιος κατά την ανάγνωση), όσο και το επίπεδο (για να μπορεί να φιλοσοφήσει πάνω σε έννοιες και ιδέες).
Το παράδοξο είναι ότι ένα μέσο διήγημα ΕΦ χωρίς να τον περιγράφει, χρησιμοποιεί μεγαλύτερο κόσμο από τις περισσότερες νουβέλες και πολλά μυθιστορήματα.
Ευτυχώς δεν είναι καθόλου... εύκολο είδος.

Πόε, Λάβκραφτ, Μούρκοκ, Κλαρκ, Ασίμωφ και Ντικ από τα αλλοδαπά
Σωτήρης Δημητρίου, Θ. Βαλτινός, Σκαμπαρδώνης, Σουρούνης και Ζατέλη από τα εγχώρια.
Πάνω από διακόσια βιβλία με διηγήματα διαβασμένα. Το είδος μου

Και κάτι ακόμα! Η μικρότερη ιστορία που έχει καταγραφεί (με όλα τα χαρακτηριστικά ενός διηγήματος), είναι του Φρέντρικ Μπράουν και... πάει κάπως έτσι:
"Ο τελευταίος άνθρωπος της γης καθόταν αναπαυτικά στον καναπέ του σαλονιού του, όταν ακούστηκε ένα χτύπημα στην πόρτα".

 

[Νηρηιδα]

Μου αρέσουν πολύ τα διηγήματα. Αν είναι καλογραμμένα εννοείται! Άλλα μπορεί να διηγούνται σε λίγες σελίδες ολόκληρη ζωή και άλλα μια στιγμή από τη ζωή κάποιου. Σίγουρα αφήνουν πολλά στην φαντασία του αναγνώστη.


Σε επίπεδο συγγραφής...Μου είναι πολύ πιο εύκολο να γράψω διήγημα. Τεμπελιά; Δεν έχω ιδεά!

 

[Στράτης]

Με αφορμή κάτι που θυμήθηκα σήμερα· λέω για την Καναδή συγγραφέα Άλις Μονρό (Νόμπελ Λογοτεχνίας 2013). Ακόμα δεν την έχω διαβάσει (ελάχιστα μόνο κομμάτια) και θέλω να μπει στη λίστα μου. Διάβασα λοιπόν το ωραίο νήμα και ήθελα να υπογραμμίσω την ανάρτηση τού παλαιότερου μέλους Άγγελου.
Πιστεύω κι εγώ πως το διήγημα είναι το δυσκολότερο είδος πεζογραφίας (πάντα λέω για τα παραμύθια αλλά αυτό είναι άλλο πράγμα). Είναι αρκετά παρεξηγημένο είδος που πολλοί επίδοξοι συγγραφείς έχουν την εντύπωση πως η αξία του είναι μικρή ή πως όλοι μπορούν να τα καταφέρουν.
Εδώ λέω ένα μεγάλο όχι. Το διήγημα πρέπει να είναι τόσο δυνατό που να σε πετάει κάτω απ' την καρέκλα, οι εικόνες πρέπει να είναι συνεχόμενα χαστούκια, κι αν για παράδειγμα στο μυθιστόρημα πρέπει να δουλέψεις δέκα φορές κάθε σου λέξη, το διήγημα απαιτεί χίλιες, ένα ισχυρότατο σοκ και ταυτόχρονα κάτι τόσο μοναδικό στα μάτια του αναγνώστη· να τον κάνει όχι να το αγαπήσει αλλά να το ζηλέψει με πάθος. Θυμάμαι μια κουβέντα από παλιά, μιας υπέροχης καθηγήτριας και φίλης: κάθε λέξη που βγάζεις, αν δεν έχει όλη σου τη μνήμη, όλο σου το βιος, τότε είναι καμένες λέξεις, καμένες ιστορίες. Και ασφαλώς ολόκληρο αυτό το πακέτο θέλει δουλειά, δουλειά, δουλειά.

Εγώ σαν αιώνια καμένος θα συμπλήρωνα πως ο χρόνος πρέπει να ωριμάζει τον αναγνώστη και τα ανοιχτά μάτια να είναι το μεγαλύτερο όπλο που μπορεί να έχει· οι λέξεις έχουν τρομακτική δύναμη και η σύντομη διαδρομή μιας ιστορίας διψάει για απλότητα και σεβασμό (βλέπε για παράδειγμα Α. Σαμαράκη).