« Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος...» με την Ιλιάδα η οποία υπήρξε το αρχαιότερο κείμενο της Ελληνικής και της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας που μας παραδόθηκε ολόκληρο. Τοποθετείται γύρω στο 750 π.Χ. Αποτελείται από 15.693 στίχους και είναι χωρισμένη σε 24 ραψωδίες από τους Αλεξανδρινούς φιλολόγους και έχουν η κάθε μία έναν τίτλο ανάλογα με το περιεχόμενό της (π.χ Ἕκτορος καί Ἀνδρομάχης ὁμιλία η ραψωδία Ζ επειδή περιγράφει το διάλογο του Έκτορα και της Ανδρομάχης). Η Ιλιάδα ακολουθώντας το κύριο γνώρισμα της επικής ποίησης έχει ηρωικό χαρακτήρα και αναφέρεται σε ένα ένδοξο παρελθόν γεμάτο ηρωικές πράξεις. Έτσι, αν και συντέθηκε τον 8ο αιώνα περιγράφει γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της Μυκηναϊκής εποχής (Τρωικός Πόλεμος). Όμως επειδή ο ποιητής δεν μπορεί να γνωρίζει ενδελεχώς αυτά που συνέβησαν τέσσερις αιώνες πριν απεικονίζει μέσα από το έργο του έναν κόσμο που του είναι πιο πρόσφατος και οικείος και αυτό το φαινόμενο ονομάζεται ονομάζεται «αναχρονισμός». Όμως δεν μπορούμε να πάρουμε την Ιλιάδα ως ιστορία αλλά ως ποίηση διότι αυτό είναι και χρησιμοποιεί την ιστορία ως πηγή έμπνευσης.
Περιεχόμενο, θέμα και δομή της Ιλιάδας
Στην Ιλιάδα το θέμα αποκαλύπτεται από τον πρώτο κιόλας στίχο ( «Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος» μτφρ. Ψάλλε, θεά, τον τρομερόν θυμόν του Αχιλλέως...) Αυτό είναι και το θέμα του έπους, η οργή δηλαδή του Αχιλλέα μετά τη σύγκρουσή του με τον αρχιστράτηγο των Αχαιών, τον Ατρείδη Αγαμέμνονα. Ο θυμός του Αχιλλέα προκλήθηκε με αφορμή τη μοιρασιά των λαφύρων. Συγκεκριμένα, ο Αγαμέμνονας είχε πάρει ως γέρας (= πολεμικό λάφυρο) τη Χρυσηίδα, κόρη του ιερέα του Απόλλωνα Χρύση. Έπειτα από παράκληση του Χρύση, ο Απόλλωνας έστειλε λοιμό στο στρατόπεδο των Αχαιών, για να τους τιμωρήσει για την αρπαγή της Χρυσηίδας. Έτσι ο Αγαμέμνονας υποχρεώθηκε να επιστρέψει τη Χρυσηίδα στον πατέρα της. Απαίτησε όμως να πάρει αυθαίρετα ως λάφυρο τη Βρισηίδα, που ήταν το γέρας του Αχιλλέα. Το γεγονός αυτό προσέβαλε τον Αχιλλέα, που σε μια έκρηξη θυμού και ύστερα από μια έντονη σύγκρουση αποφασίζει να αποχωρήσει από τον πόλεμο μαζί με τους Μυρμιδόνες. Ο θυμός του Αχιλλέα περνά στη ραψωδία Τ (Μήνιδος απόρρησις) όταν ο Έκτορας σκότωσε το φίλο του Πάτροκλο. Όμως το περιεχόμενο του έργου είναι διαφορετικό· είναι ο δεκαετής πόλεμος γύρω από το κάστρο της Τροίας (Ίλιον) αλλά αποσπά από τα δέκα αυτά χρόνια 51 ημέρες οι οποίες είναι το χρονικό παρόν του έπους. Τέλος θα ήθελα να προσθέσω πως η Ιλιάδα βέβαια μας διδάσκει πολλές αξίες όπως η αγάπη προς την πατρίδα (εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης μτφρ. Να διαφεντεύεις την πατρίδα σου το πιο καλό σημάδι!), και αυτό που μου έμεινε περισσότερο η περιφρόνηση του θανάτου από τον Έκτορα όταν πρόκειται για την τιμή:
Συνεχίζεται...
Όμηρε θείε, των καιρών χαρά και δόξα!
Στην κρυάδα του σκολειού και του θρανίου τη γύμνια
Όταν μπροστά μου σ’ απιθώσαν του δασκάλου
Τ’ άχαρα χέρια, ως μεγαλόχαρο βιβλίο,
Σε καρτερούσα μάθημα, κ’ εσύ ήρθες θάμα.
Κι άνοιξε μέσα μου ουρανός πλατύς καθάριος
Και πέλαγου ζαφείρι σμαραγδοσπαρμένο,
Και το θρανίο σα να ‘γινε παλατιού θρόνος,
Και κόσμος το σκολειό κι ο δάσκαλος προφήτης.
Διάβασμ’ αυτό δεν ήταν, νόημα δεν ήταν,
Όραμα ήταν κι άκουσμα ήταν χωρίς ταίρι. [...]
( Κωστής Παλαμάς, Ραψωδία)
Περιεχόμενο, θέμα και δομή της Ιλιάδας
Στην Ιλιάδα το θέμα αποκαλύπτεται από τον πρώτο κιόλας στίχο ( «Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος» μτφρ. Ψάλλε, θεά, τον τρομερόν θυμόν του Αχιλλέως...) Αυτό είναι και το θέμα του έπους, η οργή δηλαδή του Αχιλλέα μετά τη σύγκρουσή του με τον αρχιστράτηγο των Αχαιών, τον Ατρείδη Αγαμέμνονα. Ο θυμός του Αχιλλέα προκλήθηκε με αφορμή τη μοιρασιά των λαφύρων. Συγκεκριμένα, ο Αγαμέμνονας είχε πάρει ως γέρας (= πολεμικό λάφυρο) τη Χρυσηίδα, κόρη του ιερέα του Απόλλωνα Χρύση. Έπειτα από παράκληση του Χρύση, ο Απόλλωνας έστειλε λοιμό στο στρατόπεδο των Αχαιών, για να τους τιμωρήσει για την αρπαγή της Χρυσηίδας. Έτσι ο Αγαμέμνονας υποχρεώθηκε να επιστρέψει τη Χρυσηίδα στον πατέρα της. Απαίτησε όμως να πάρει αυθαίρετα ως λάφυρο τη Βρισηίδα, που ήταν το γέρας του Αχιλλέα. Το γεγονός αυτό προσέβαλε τον Αχιλλέα, που σε μια έκρηξη θυμού και ύστερα από μια έντονη σύγκρουση αποφασίζει να αποχωρήσει από τον πόλεμο μαζί με τους Μυρμιδόνες. Ο θυμός του Αχιλλέα περνά στη ραψωδία Τ (Μήνιδος απόρρησις) όταν ο Έκτορας σκότωσε το φίλο του Πάτροκλο. Όμως το περιεχόμενο του έργου είναι διαφορετικό· είναι ο δεκαετής πόλεμος γύρω από το κάστρο της Τροίας (Ίλιον) αλλά αποσπά από τα δέκα αυτά χρόνια 51 ημέρες οι οποίες είναι το χρονικό παρόν του έπους. Τέλος θα ήθελα να προσθέσω πως η Ιλιάδα βέβαια μας διδάσκει πολλές αξίες όπως η αγάπη προς την πατρίδα (εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης μτφρ. Να διαφεντεύεις την πατρίδα σου το πιο καλό σημάδι!), και αυτό που μου έμεινε περισσότερο η περιφρόνηση του θανάτου από τον Έκτορα όταν πρόκειται για την τιμή:
Είναι φυσικό πως ο Όμηρος έχει εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς ανά τον κόσμο και τα έργα του τα έχουν αγαπήσει πολλοί άνθρωποι (όπως εγώ). Σε αυτό το νήμα θα δημοσιεύσω την περιγραφή των 24 ραψωδιών του έπους (όσο μπορώ τουλάχιστον).
Συνεχίζεται...
Όμηρε θείε, των καιρών χαρά και δόξα!
Στην κρυάδα του σκολειού και του θρανίου τη γύμνια
Όταν μπροστά μου σ’ απιθώσαν του δασκάλου
Τ’ άχαρα χέρια, ως μεγαλόχαρο βιβλίο,
Σε καρτερούσα μάθημα, κ’ εσύ ήρθες θάμα.
Κι άνοιξε μέσα μου ουρανός πλατύς καθάριος
Και πέλαγου ζαφείρι σμαραγδοσπαρμένο,
Και το θρανίο σα να ‘γινε παλατιού θρόνος,
Και κόσμος το σκολειό κι ο δάσκαλος προφήτης.
Διάβασμ’ αυτό δεν ήταν, νόημα δεν ήταν,
Όραμα ήταν κι άκουσμα ήταν χωρίς ταίρι. [...]
( Κωστής Παλαμάς, Ραψωδία)
Last edited:
Τελευταια φορα που επιασα την Ιλιαδα στα χερια μου, διαβασα τον προλογο του σχολικου βιβλιου, ο οποιος μπορει να ηταν ακαταλαβιστικος και δυσκολομνημόνευτος για ένα μαθητή όπως εμένα, αλλα ειναι πολυ ενδιαφέρων όταν τον διαβάζει κάποιος μεγαλύτερος για εγκυκλοπαιδικό ενδιαφέρον