Κάποτε φαντάστηκα μια γλώσσα που να αποτελείται από δυο μονάχα λέξεις. Δεν έχει σημασία ποιες. όγκρε και νόσντρε ή απλά α και ι. Το τι θα μπορούσε να σημαίνει η κάθε λέξη είναι ένα θέμα. Ίσως η μία λέξη θα μπορούσε να έχει σημασίες όπως ναι, άσπρο, ζεστό, μητέρα, έρχομαι, κι η άλλη σημασίες όπως όχι, μαύρο, κρύο, πατέρας, φεύγω κτλ. Να κινείται λοιπόν σε ένα δίπολο. Την σημασία θα μπορούσε να την παίρνει από την συγκυρία. Και βέβαια, μια τέτοια γλώσσα θα είχε άμεσο αντίκτυπο στον χαρακτήρα αυτών που θα την διάλεγαν για επικοινωνία. Έχω π.χ. την εντύπωση πως δεν θα γίνονταν άνθρωποι του κουτσομπολιού. 
Βέβαια, καταλαβαίνετε πως η σκέψη ήταν απλά ένα θεωρητικό παιχνίδι. Πώς να υπάρξει μια τέτοια γλώσσα με μόνο δυο λέξεις; Οι γλώσσες έχουν χιλιάδες λέξεις για να βοηθήσουν την πολύ απαιτητική επικοινωνία μας που θέλει να περιγράψει συγκεκριμένα αντικείμενα κι αφηρημένες έννοιες, πράγματα που υπάρχουν και πράγματα φανταστικά ή άυλα, κι όλα με αληθινά πολλή λεπτομέρεια.
Υπάρχει, βέβαια, μια γλώσσα της οποίας το πλήρες λεξιλόγιο απαιτείται από μόλις 123 λέξεις και 14 φωνήματα: η Τόκι Πόνα.
Η Τόκι Πόνα (Γλώσσα Καλή) είναι μια τεχνητή γλώσσα, φτιαγμένη το 2001, από μια Καναδή γλωσσολόγο, κι υποτίθεται πως έχει ως σκοπό να απλοποιήσουμε τις σκέψεις και την επικοινωνία. Όπως φαντάζεται κανείς, μια λέξη καλύπτει αναπόφευκτα ένα εύρος σημασιών. Έτσι π.χ. telo σημαίνει υγρό/νερό/χυμός κτλ.
Παίρνοντας παραδείγματα από το ενδιαφέρον βιντεάκι του Πολ από το LangFocus, βλέπουμε πως π.χ. για να πεις αλκοόλ μπορείς να πεις telo nasa (χαζο-υγρό) και για να πεις χυμός πορτοκάλι μπορείς να πεις telo kili pi loje jelo (φρουτο-υγρό που είναι κιτρινοκόκκινο). Το telo θα χρειαστεί π.χ. και για να πεις κλαίω: pana e telo oko, κάτι σαν εκκρίνω υγρό από μάτι.
Για να πεις την απλή πρόταση ο πατέρας μου είναι καθηγητής λες κάτι σαν: mama mije mi li jan pi pana sona, που σημαίνει κάτι σαν: ο αρσενικός γονιός μου είναι άτομο που δίνει γνώση
Ήδη το βλέπουμε και μέσα από αυτά τα δυο απλά παραδείγματα. Μοιάζει αναπόφευκτο η σύνθετη σκέψη μας να παρασύρει την γλώσσα πριν η γλώσσα απλοποιήσει (συρρικνώσει; ) την σκέψη. Φτάνεις να λες τα ίδια, απλά εφευρίσκοντας περισσότερους συνδυασμούς. Και βέβαια, σε μια φυσική εξέλιξη μιας τέτοιας γλώσσας, μπορούμε να φανταστούμε το pana e telo oko για κλαίω, μέσα από την συχνή χρήση και με παραφθορά να φτάνει να σχηματίσει νέο ρήμα π.χ. panateloko.
Η ισορροπία είναι μία κι η ίδια κι ας πάμε λίγο στους αριθμούς:
Το δεκαδικό σύστημα χρησιμοποιεί 10 διαφορετικά ψηφία (0, 1, 2, …9) για να περιγράψει όλους τους αριθμούς που υπάρχουν. Το δεκαεξαδικό χρησιμοποιεί 16 (0, 1, 2, …9, A, B, C, D, E, F) ενώ το δυαδικό μόλις δύο: το 1 και το 0. Μοιάζει πως είναι απαραίτητο να έχεις μια διαφοροποίηση, η οποία ξεκινάει από τα δύο (χρειάζονται τουλάχιστον δύο για να έχεις διαφορά του ενός από το άλλο, σαν την δίλεξη γλώσσα που κάποτε φαντάστηκα. Στο μόνο δεν υπάρχει άλλο ώστε να υπάρξει διαφορά ως προς αυτό) και από εκεί και πέρα, η διαφορά στην έκφραση είναι η έκταση.
Για να δώσω ένα παράδειγμα, ο αριθμός 15 είναι:
F στο δεκαεξαδικό
15 στο δεκαδικό
1111 στο διαδικό.
Ενώ λοιπόν στο δεκαδικό χρειάζονται δύο θέσεις, για τον ίδιο αριθμό, στο δεκαεξαδικό χρειάζεται μόλις μία, αφού εκεί έχουμε μεγαλύτερη ποικιλία στα ψηφία, ενώ 4 διαφορετικές θέσεις στο δυαδικό, στο οποίο είμαστε στο μίνιμουμ σε ποικιλία ψηφίων: μόλις δύο (πιο κάτω δεν πάει. Με ένα ψηφίο δεν έχεις αριθμητικό σύστημα όπως ίσως δεν μπορείς να έχεις γλώσσα με μια μόνο λέξη.)
Το ίδιο, λοιπόν, και με την γλώσσα. Όσο λιγότερες οι λέξεις, τόσο πιο μακρινάρια θα βρίσκεσαι να φτιάχνεις για να πεις τα ίδια πράγματα. Και μάλλον όσο λιγότερα φωνήματα (βέβαια και αναλόγως τον αριθμό των λέξεων), τόσο μακρύτερες θα βγουν οι λέξεις.
Βέβαια, μπορείς να βρεθείς να φτιάχνεις μακρινάρια από φιλοσοφία ή ποίηση. Θυμάται κανείς τους Σκάλδους του Μπόρχες που διαλέγαν να πουν τα πάντα περιφραστικά και π.χ. για να πουν φάλαινα, λέγανε το μεγάλο ζώο της θαλάσσης; (ή κάπως έτσι, θα το αναζητήσω σε άλλο χρόνο). Αυτό που κάνει από ανάγκη η Τόκι Πόνα, κι ας μην βιαστούμε να την βγάλουμε "γλώσσα από ανάγκη ποιητική"
Μια άλλη παράμετρος είναι η ανάγκη για διαφοροποίηση. Περιγράφει, πάλι ο Μπόρχες, για τον Φούνες, πως η απάνθρωπη μνήμη του τον ανάγκαζε να διαφοροποιεί τον σκύλο που έβλεπε π.χ. στις 11 η ώρα, από τον ίδιο σκύλο που έβλεπε στην επόμενη στιγμή. Όπως εμείς διαφοροποιούμε έναν ενήλικα σκύλο από έναν που μόλις γεννήθηκε, που τον λέμε κουτάβι. Αν ο Φούνες έπρεπε να επικοινωνήσει με κάποιον άλλον άλλον μνήμονα, ίσως χρειαζόταν μια λέξη για κάθε λεπτό της ύπραξης αυτού του ενός σκύλου.
Διαφοροποιούμε με τις λέξεις τον άνθρωπο από το ζώο. Έπειτα τον άντρα από την γυναίκα. Ή τον Καυκάσιο από τον Ασιάτη. Η ανάγκη για διαφοροποίηση κάπου θα σταματήσει. Δεν έχουμε λέξη π.χ. για τον εκνευρισμένο ασιάτη που φοράει γυαλιά. Ούτε για την ξανθιά γυναίκα που συνηθίζει να σφυρίζει τα απογεύματα. Εάν κάποια στιγμή για κάποιον λόγο φανεί πως οι εκνευρισμένοι ασιάτες που φορούν γυαλιά έχουν κάποια συνοχή μεταξύ τους ή αρχίζουν να έχουν μια ιδιαίτερη θέση στην κοινωνία ή αλλού, τότε πολύ πιθανόν να σχηματιστεί και λέξη.
Ο δυϊκός αριθμός που υπήρχε στα Αρχαία Ελληνικά και στα παλιά Αράβικα, δείχνει πως διαφοροποιούσαν τους δυο που κάνανε κάτι μαζί, από τον έναν ή από τους πολλούς. Μέχρι πού όμως να φτάσεις μια τέτοια αριθμητική διαφοροποίηση που δίνει πολλαπλασιαστικά πολλούς ρηματικούς τύπους; Να έχεις και τριαδικό αριθμό; και τετραδικό; και πενταδικό. Προφανώς μια ισορροπία ανάμεσα στην εντροπία και την οικονομία που καθορίζεται από την ανάγκη σε σχέση με την δυνατότητα να θυμάσαι. Σήμερα δυο αριθμοί, ένας για τους πολλούς κι ένας για τον έναν, μοιάζει να καλύπτουν τις εκφραστικές μας ανάγκες.
Η ανάγκη για διαφοροποίηση εννοιών κι η ποικιλία σε δομικά υλικά (σε φωνήματα, σε λέξεις), είναι αυτά που καθορίζουν τον αριθμό των διαφορετικών λέξεων αλλά και του μήκους αυτών.
Και γλώσσες σαν την Τόκι Πόνα, θα είναι περισσότερο πειράματα που οδηγούν σε τέτοιες σκέψεις.
( ή πού επενδύω το διάλειμμα από την δουλειά μου, για να ξεκουραστώ
)
Βέβαια, καταλαβαίνετε πως η σκέψη ήταν απλά ένα θεωρητικό παιχνίδι. Πώς να υπάρξει μια τέτοια γλώσσα με μόνο δυο λέξεις; Οι γλώσσες έχουν χιλιάδες λέξεις για να βοηθήσουν την πολύ απαιτητική επικοινωνία μας που θέλει να περιγράψει συγκεκριμένα αντικείμενα κι αφηρημένες έννοιες, πράγματα που υπάρχουν και πράγματα φανταστικά ή άυλα, κι όλα με αληθινά πολλή λεπτομέρεια.
Υπάρχει, βέβαια, μια γλώσσα της οποίας το πλήρες λεξιλόγιο απαιτείται από μόλις 123 λέξεις και 14 φωνήματα: η Τόκι Πόνα.
Η Τόκι Πόνα (Γλώσσα Καλή) είναι μια τεχνητή γλώσσα, φτιαγμένη το 2001, από μια Καναδή γλωσσολόγο, κι υποτίθεται πως έχει ως σκοπό να απλοποιήσουμε τις σκέψεις και την επικοινωνία. Όπως φαντάζεται κανείς, μια λέξη καλύπτει αναπόφευκτα ένα εύρος σημασιών. Έτσι π.χ. telo σημαίνει υγρό/νερό/χυμός κτλ.
Παίρνοντας παραδείγματα από το ενδιαφέρον βιντεάκι του Πολ από το LangFocus, βλέπουμε πως π.χ. για να πεις αλκοόλ μπορείς να πεις telo nasa (χαζο-υγρό) και για να πεις χυμός πορτοκάλι μπορείς να πεις telo kili pi loje jelo (φρουτο-υγρό που είναι κιτρινοκόκκινο). Το telo θα χρειαστεί π.χ. και για να πεις κλαίω: pana e telo oko, κάτι σαν εκκρίνω υγρό από μάτι.
Για να πεις την απλή πρόταση ο πατέρας μου είναι καθηγητής λες κάτι σαν: mama mije mi li jan pi pana sona, που σημαίνει κάτι σαν: ο αρσενικός γονιός μου είναι άτομο που δίνει γνώση
Ήδη το βλέπουμε και μέσα από αυτά τα δυο απλά παραδείγματα. Μοιάζει αναπόφευκτο η σύνθετη σκέψη μας να παρασύρει την γλώσσα πριν η γλώσσα απλοποιήσει (συρρικνώσει; ) την σκέψη. Φτάνεις να λες τα ίδια, απλά εφευρίσκοντας περισσότερους συνδυασμούς. Και βέβαια, σε μια φυσική εξέλιξη μιας τέτοιας γλώσσας, μπορούμε να φανταστούμε το pana e telo oko για κλαίω, μέσα από την συχνή χρήση και με παραφθορά να φτάνει να σχηματίσει νέο ρήμα π.χ. panateloko.
Η ισορροπία είναι μία κι η ίδια κι ας πάμε λίγο στους αριθμούς:
Το δεκαδικό σύστημα χρησιμοποιεί 10 διαφορετικά ψηφία (0, 1, 2, …9) για να περιγράψει όλους τους αριθμούς που υπάρχουν. Το δεκαεξαδικό χρησιμοποιεί 16 (0, 1, 2, …9, A, B, C, D, E, F) ενώ το δυαδικό μόλις δύο: το 1 και το 0. Μοιάζει πως είναι απαραίτητο να έχεις μια διαφοροποίηση, η οποία ξεκινάει από τα δύο (χρειάζονται τουλάχιστον δύο για να έχεις διαφορά του ενός από το άλλο, σαν την δίλεξη γλώσσα που κάποτε φαντάστηκα. Στο μόνο δεν υπάρχει άλλο ώστε να υπάρξει διαφορά ως προς αυτό) και από εκεί και πέρα, η διαφορά στην έκφραση είναι η έκταση.
Για να δώσω ένα παράδειγμα, ο αριθμός 15 είναι:
F στο δεκαεξαδικό
15 στο δεκαδικό
1111 στο διαδικό.
Ενώ λοιπόν στο δεκαδικό χρειάζονται δύο θέσεις, για τον ίδιο αριθμό, στο δεκαεξαδικό χρειάζεται μόλις μία, αφού εκεί έχουμε μεγαλύτερη ποικιλία στα ψηφία, ενώ 4 διαφορετικές θέσεις στο δυαδικό, στο οποίο είμαστε στο μίνιμουμ σε ποικιλία ψηφίων: μόλις δύο (πιο κάτω δεν πάει. Με ένα ψηφίο δεν έχεις αριθμητικό σύστημα όπως ίσως δεν μπορείς να έχεις γλώσσα με μια μόνο λέξη.)
Το ίδιο, λοιπόν, και με την γλώσσα. Όσο λιγότερες οι λέξεις, τόσο πιο μακρινάρια θα βρίσκεσαι να φτιάχνεις για να πεις τα ίδια πράγματα. Και μάλλον όσο λιγότερα φωνήματα (βέβαια και αναλόγως τον αριθμό των λέξεων), τόσο μακρύτερες θα βγουν οι λέξεις.
Βέβαια, μπορείς να βρεθείς να φτιάχνεις μακρινάρια από φιλοσοφία ή ποίηση. Θυμάται κανείς τους Σκάλδους του Μπόρχες που διαλέγαν να πουν τα πάντα περιφραστικά και π.χ. για να πουν φάλαινα, λέγανε το μεγάλο ζώο της θαλάσσης; (ή κάπως έτσι, θα το αναζητήσω σε άλλο χρόνο). Αυτό που κάνει από ανάγκη η Τόκι Πόνα, κι ας μην βιαστούμε να την βγάλουμε "γλώσσα από ανάγκη ποιητική"
Μια άλλη παράμετρος είναι η ανάγκη για διαφοροποίηση. Περιγράφει, πάλι ο Μπόρχες, για τον Φούνες, πως η απάνθρωπη μνήμη του τον ανάγκαζε να διαφοροποιεί τον σκύλο που έβλεπε π.χ. στις 11 η ώρα, από τον ίδιο σκύλο που έβλεπε στην επόμενη στιγμή. Όπως εμείς διαφοροποιούμε έναν ενήλικα σκύλο από έναν που μόλις γεννήθηκε, που τον λέμε κουτάβι. Αν ο Φούνες έπρεπε να επικοινωνήσει με κάποιον άλλον άλλον μνήμονα, ίσως χρειαζόταν μια λέξη για κάθε λεπτό της ύπραξης αυτού του ενός σκύλου.
Διαφοροποιούμε με τις λέξεις τον άνθρωπο από το ζώο. Έπειτα τον άντρα από την γυναίκα. Ή τον Καυκάσιο από τον Ασιάτη. Η ανάγκη για διαφοροποίηση κάπου θα σταματήσει. Δεν έχουμε λέξη π.χ. για τον εκνευρισμένο ασιάτη που φοράει γυαλιά. Ούτε για την ξανθιά γυναίκα που συνηθίζει να σφυρίζει τα απογεύματα. Εάν κάποια στιγμή για κάποιον λόγο φανεί πως οι εκνευρισμένοι ασιάτες που φορούν γυαλιά έχουν κάποια συνοχή μεταξύ τους ή αρχίζουν να έχουν μια ιδιαίτερη θέση στην κοινωνία ή αλλού, τότε πολύ πιθανόν να σχηματιστεί και λέξη.
Ο δυϊκός αριθμός που υπήρχε στα Αρχαία Ελληνικά και στα παλιά Αράβικα, δείχνει πως διαφοροποιούσαν τους δυο που κάνανε κάτι μαζί, από τον έναν ή από τους πολλούς. Μέχρι πού όμως να φτάσεις μια τέτοια αριθμητική διαφοροποίηση που δίνει πολλαπλασιαστικά πολλούς ρηματικούς τύπους; Να έχεις και τριαδικό αριθμό; και τετραδικό; και πενταδικό. Προφανώς μια ισορροπία ανάμεσα στην εντροπία και την οικονομία που καθορίζεται από την ανάγκη σε σχέση με την δυνατότητα να θυμάσαι. Σήμερα δυο αριθμοί, ένας για τους πολλούς κι ένας για τον έναν, μοιάζει να καλύπτουν τις εκφραστικές μας ανάγκες.
Η ανάγκη για διαφοροποίηση εννοιών κι η ποικιλία σε δομικά υλικά (σε φωνήματα, σε λέξεις), είναι αυτά που καθορίζουν τον αριθμό των διαφορετικών λέξεων αλλά και του μήκους αυτών.
Και γλώσσες σαν την Τόκι Πόνα, θα είναι περισσότερο πειράματα που οδηγούν σε τέτοιες σκέψεις.
( ή πού επενδύω το διάλειμμα από την δουλειά μου, για να ξεκουραστώ
)
Last edited:
