"Ξένα" ονόματα στα ελληνικά!

Φαροφύλακας

Απαρέμφατος Δροσουλίτης του πιο Μόρμυρου Φθόγγου
Προσωπικό λέσχης
Υπάρχουν πάρα πολλοί διαφορετικοί φθόγγοι στην διάφορες γλώσσες, μερικοί από αυτούς απαιτούν αληθινά επίμονη εξάσκηση για να τους προφέρει κανείς (π.χ. το ολλανδικό u ή το ρώσικο ы). Είναι αδόκιμο και κυρίως ανέφικτο να μάθεις να προφέρεις φθόγγους ανύπαρκτους στα Ελληνικά μόνο και μόνο για να προφέρεις κάποιο όνομα που, εδώ που τα λέμε, με μια ξενική προφορά θα ακουστεί μάλλον εξεζητημένο ή και αστείο.

Όταν μιλάμε Ελληνικά, ακόμα κι όταν αναφέρουμε κάποιο ξένο όνομα, σκοπός μας είναι να μας καταλάβει ο συνομιλητής μας. Όταν π.χ. λες Βαν Γκογκ, ο συνομιλητής καταλαβαίνει καλά σε ποιον αναφέρεσαι και δεν υπάρχει κανένας λόγος να προφέρεις Φαν Χοχ, όπως είναι η Ολλανδική προφορά τού συγκεκριμένου ονόματος (Van Gogh).
 
Είμαστε έθνος ανάδελφον, όπως είχε πει και ο αξιότιμος κ. Σαρτζετάκης. Διάβασα με πολύ ενδιαφέρον τις θέσεις όλων σας και ...δεν κατέληξα πουθενά! Θα συνεχίσω να γράφω τα ξένα ανόματα όπως είθισται να γράφονται και ο Θεός βοηθός. Πάντως θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να συζητούσαμε με φιλόλογο κάποιας εξίσου εξωτικής γλώσσας (γιαπωνέζικα, σουαχίλι, σανσκριτικά) και να δούμε πως έλυσαν εκεί το αντίστοιχο πρόβλημα.
 
Μεγάλη η κουβέντα για το θέμα της προφοράς των ονομάτων, ειδικά όσων προέρχονται από όχι και τόσο διαδεδομένες γλώσσες. Γενικά στην Ελλάδα έχουμε ένα ζήτημα, δεν τα πάμε και τόσο καλά, ακόμα και με γλώσσες αρκετά διαδεδομένες, όπως η γαλλική.

Εχω εκνευριστεί πολύ, ας πούμε, που σχεδόν όλοι οι δημοσιογράφοι γράφουν/λένε έναν Γάλλο ποδοσφαιριστή της Ξάνθης, τον Νικολά Μαρέν (Nicolas Marin) ως Μαρίν, επειδή προφανώς τους φαίνεται δύσκολο να πιστέψουν ότι ένα "i" μπορεί να προφερθεί ως "ε". Που δεν είναι ακριβώς "ε", δηλαδή, κάτι μεταξύ "ε" και "α" είναι. Σίγουρα πάντως όχι "ι".

Βέβαια, ο λόγος για τον οποίο αναζήτησα το νήμα ήταν η συνήθεια που είχαν τα παλιά χρόνια οι Ελληνες να εξελληνίζουν τα ονοματεπώνυμα των ξένων. Και η αφορμή δόθηκε από τους "Αθλιους", που διαβάζω αυτές τις μέρες. Εντάξει ο Γιάννης Αγιάννης (Jean Valjean, δηλ. Ζαν Βαλζάν στο πρωτότυπο), αλλά... Βρομοσπιτάκης και Ψαθομάνας; Πραγματικά πέθανα στο γέλιο όταν τα είδα. Και έχω την απορία να μάθω πώς είναι στο πρωτότυπο τα ονόματα αυτών των ηρώων του (Βίκτωρος, κατά την ελληνική συνήθεια της παλιάς εποχής) Ουγκό.
 
Το πλέον χτυπητό παράδειγμα των Γάλλων στην περίπτωση αυτή (ριζικής αλλάγής ξένων ονομάτων είναι ο Μπετόβεν σε ΜΠΕΤΟΒ. Πραγματικά τρελλάθηκα όταν μου το είπαν και αυτοί τρελλάθηκαν όταν τους ρώτησα ποιός είναι αυτός?
 

Αντέρωτας

Ξωτικό του Φωτός
Προσωπικό λέσχης
Βέβαια, ο λόγος για τον οποίο αναζήτησα το νήμα ήταν η συνήθεια που είχαν τα παλιά χρόνια οι Ελληνες να εξελληνίζουν τα ονοματεπώνυμα των ξένων. Και η αφορμή δόθηκε από τους "Αθλιους", που διαβάζω αυτές τις μέρες. Εντάξει ο Γιάννης Αγιάννης (Jean Valjean, δηλ. Ζαν Βαλζάν στο πρωτότυπο), αλλά... Βρομοσπιτάκης και Ψαθομάνας; Πραγματικά πέθανα στο γέλιο όταν τα είδα. Και έχω την απορία να μάθω πώς είναι στο πρωτότυπο τα ονόματα αυτών των ηρώων του (Βίκτωρος, κατά την ελληνική συνήθεια της παλιάς εποχής) Ουγκό.
Η συνήθεια αυτή κρατάει από την αρχαιότητα. Ας μη ξεχνάμε οτι στο Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, πολλά ονόματα Εκλατινίζονταν στα κείμενα, ακόμα και αυτά που ήταν άσχετα (Κέλτικα, Γερμανικά, Γοτθικά, Αγγλικά κλπ).

Ενα απλο παραδειγμα: ο Γότθος επίσκοπος Wulfila είναι γνωστός στα λατινικά ως Ulfilas, ελληνικά Ουλφίλας.

Πάντως το να μεταφράζεις ονόματα (όταν αυτά μπορούν να μεταφραστουν) δεν είναι και τόσο απεχθές. Ο Γάλλος που διαβάζει το πρωτότυπο καταλαβαίνει οτι το όνομα του Βρωμοσπιτάκη παραπέμπει σε "βρωμα" και "σπίτι", αλλά ένας μη-Γάλλος αναγνώστης που διαβάζει μετάφραση χάνει αυτό το εφφέ, αν δεν μεταφραστεί και το όνομα στη γλώσσα του.
 
Το θέμα «σωστή προφορά» είναι σχετικό. Κανείς δεν είπε να προφέρουμε κάθε ξένο όνομα ακριβώς όπως προφέρεται στη γλώσσα του την ώρα που μιλάμε Ελληνικά. Αυτό είναι αδύνατο (κι όταν είναι για κάποιον δυνατό τότε τον κάνει να φαίνεται ξιπασμένος). Το θέμα είναι να προσαρμόζονται σωστά τα ξένα ονόματα στο φθογγολογικό σύστημα των Ελληνικών. Δεν θα απαιτούσα από κανέναν να προφέρει τον γάλλο Nicolas Marin με την απόλυτα σωστή γαλλική προφορά, αλλά να την προσεγγίσει μέσω των φθόγγων που είναι διαθέσιμοι στην Ελληνική, δηλαδή (πολύ σωστά, Ματσαμπλόκε) Νικολά Μαρέν.
Φυσικά η διερεύνηση της σωστής προφοράς ενός πρωτοεμφανιζόμενου ονόματος αποτελεί ευθύνη των δημοσιογράφων, των μεταφραστών, κ.λπ. Δυστυχώς από ανευθυνότητα (ή νωθρότητα) κάποιων εκδοτών και επιμελητών φτάσαμε όλοι σχεδόν να λέμε «Τζο Νέσμπο», λες και πρόκειται π.χ. για Άγγλο, αντί «Γιού Νέσμπε» που είναι η σωστή νορβηγική προφορά - ή, πιο σωστά, η ελληνική προφορά που πλησιάζει περισσότερο τη νορβηγική.

Τώρα όσον αφορά τη μετάφραση κάποιων κυρίων ονομάτων ή επωνύμων, τη θεωρώ ωφέλιμη όταν το όνομα κρύβει κάποιο λογοπαίγνιο ή συμβολισμό. Και για να γυρίσουμε στον Γιάννη Αγιάννη: δεν ξέρω τί σημαίνει Valjean, αλλά πολύ θα μ' ενδιέφερε να μάθω. Τα Βρομοσπιτάκης και Ψαθομάνας μπορεί να είναι αστεία, όμως αν αποκαλύπτουν κάτι για την έννοια αυτού του επωνύμου τότε θα τα επικροτήσω - αρκεί ο Ουγκό να μην το έχει επιλέξει στην τύχη. Όπως επικροτώ τη μετάφραση του Παλτού του Γκόγκολ από τον Γιώργο Τσακνιά, όπου ο πρωταγωνιστής συστήνεται ως Ακάκιος Ακακίεβιτς Τσαρουχόφ, κι όχι Μπασμάτσκιν [Башмачкин] όπως είναι στο ρωσικό πρωτότυπο (και σε άλλες ελληνικές μεταφράσεις).
 

Φαροφύλακας

Απαρέμφατος Δροσουλίτης του πιο Μόρμυρου Φθόγγου
Προσωπικό λέσχης
Ξεκινώ να διαβάσω στον Ιστό ένα άρθρο. Αφήνοντας στην άκρη το περιεχόμενο, όπου μάλλον έχει δυσανάλογα πολλή άποψη σε σχέση με παράθεση στοιχείων (συν ψιλοέπαρση και συνωμοσιολογία :ρ), παρατηρώ πως γράφει τα διάφορα ξένα ονόματα με λατινικούς χαρακτήρες, όπως:

(δικά μου τα έντονα)

Ο μπολσεβίκος Ρώσος έστειλε όπλα, πυρομαχικά και προμήθειες στον Mustafa Kemal Atatϋrk εναντίον των Ελλήνων

Και σκέφτομαι, μα στα Ελληνικά γράφουμε κανονικότατα: Κεμάλ Ατατούρκ, τί τον έπιασε και το γράφει έτσι; Όμως συνεχίζω και πιο κάτω βλέπω:

μετά το τέλος του πολέμου και ενώ είχε συμφωνήσει με τον Τσώρτσιλ το μεταπολεμικό σκηνικό στην Ελλάδα, εν τούτοις ο Joseph Stalin έπαιξε τον πιο βρώμικο ρόλο στη μεταπολεμική μας ιστορία

Και μου φαίνεται πολύ αστείο καθώς λατινογράφει το όνομα του Στάλιν, όχι μόνο γιατί κι αυτό το γράφουμε κανονικά στα Ελληνικά: Ιωσήφ Στάλιν, αλλά επιπλέον επειδή ο άνθρωπος ήταν Ρώσος και αν έχει αυτήν την αδικαιολόγητη εμμονή σε πρωτότυπες γραφές (αλήθεια γιατί; ) θα περίμενε κανείς να δει Ио́сиф Ста́лин. Μα το χειρότερο πως του αλλάζει το όνομα αφού δεν λεγόταν Τζόσεφ ο άνθρωπος, σαν κανένας αμερικανός αστέρας, αλλά Ιώσηφ, ή όπως λέμε εμείς Ιωσήφ. Και ομοίως πιο κάτω στο κείμενο βλέπω:

...στόχος της Μόσχας από την εποχή του Τσάρου Peter Alexeyevich (Πέτρος Α΄ της Ρωσίας –ο Μέγας)

Μα αφού μας το γράφεις στα Ελληνικά γιατί μπαίνεις στον κόπο να μας το γράψεις και στα Αγγλικά όταν ο άνθρωπος ήταν Ρώσος; Пётр Алексе́евич Рома́нов στα ρώσσικα. Αλλάζοντας και πάλι το όνομά του λες και ήταν πρωθυπουργός της Αγγλιάς και δεν λεγόταν Πίτερ αλλά Πιοτρ, του παραλείπει το επώνυμο λες και βλέπουμε να προσφωνείται από κάποιον φίλο του κάποιος ήρωας του Ντοστογιέφσκη, επειδή μάλλον δεν κατανοεί το πώς δουλεύει το πράμα με τα ρώσικα ονόματα. Θα μπορούσε να γράψει απλά ο Μέγας Πέτρος και να τελειώνουμε και να καταλάβουμε εύκολα για τί πράγμα μιλάει, δηλαδή.

Όμως βέβαια το πιο αστείο σε όλα αυτά φαντάζομαι πως το σημειώσατε ήδη. Αφού τον Ιωσήφ Στάλιν τον έκανε "Τζόσεφ" με αγγλικά γράμματα και τον Μέγα Πέτρο τον έκανε Πίτερ (ή Πίτα) και πάλι με αγγλικά, έναν από τους σπουδαιότερους πρωθυπουργούς της Αγγλίας, τον Τσόρτσιλ, μας τον έγραψε με ελληνικά! Στην ουσία τον μόνο που θα "δικαιολογούταν" (αν και πάλι με πολλή επιφύλαξη) να τον γράψει στα αγγλικά!

:)))

Πραγματικά, εγκώ ντεν καταλαβαίνει αφτό το μανία!
 

Αντέρωτας

Ξωτικό του Φωτός
Προσωπικό λέσχης
Προφανως μετεφραζε απο ενα αγγλικο κειμενο ο ανθρωπος και καποια ονοματα τα αφησε ως εχουν λογω βαρεμαρας ή επειδη δεν ειχε προχειρα στο μυαλο του το πως να τα αποδοσει στα ελληνικα. Δε νομιζω οτι εχει να κανει με καποια συνειδητη αποψη περι ορθογραφιας, αποδοσης η μεταφρασης ονοματων.
 

Φαροφύλακας

Απαρέμφατος Δροσουλίτης του πιο Μόρμυρου Φθόγγου
Προσωπικό λέσχης
Δεν έμοιαζε για μετάφραση, πάντως, αν και ποτέ δεν ξέρεις. Ήταν καθαρά ελληνικό ψιλοσυνωμοσιολογικό για το πόσο "οι Ρώσοι πάντα πουλούσανε την Ελλάδα!" :))))
 
Φαρε για να ειμαστε πιο ακριβεις, χωρις να το εχω διαβασει αλλα επιασα το νοημα το αρθρο μαλλον ελεγε για το πόσο "οι Κομμουνιστες πάντα πουλούσανε την Ελλάδα!"
 

Φαροφύλακας

Απαρέμφατος Δροσουλίτης του πιο Μόρμυρου Φθόγγου
Προσωπικό λέσχης
Όχι, για τους Ρώσους ήταν ο λόγος. Δεν βλέπεις που ανέφερε τσάρο κτλ; ( Πάντως με μια αναζητηση βάσει κάποιας από τις φράσεις μπορείς να το διαβάσεις και να σου φύγει η περιέργεια :) )

Αλλά δεν έχει σημασία, στην τελική κι εγώ μόνο την αρχή διάβασα και μετά πιάστηκα να σχολιάζω το φαινόμενο με τα ξενόγραφτα ονόματα το οποίο είναι και το θέμα εδώ πέρα.
:)
 

Αντέρωτας

Ξωτικό του Φωτός
Προσωπικό λέσχης
Θυμαμαι πριν καμια δεκαρια χρονια που μια θεσσαλονικιωτικη εταιρεια αναδημοσιευε κατι βρετανικα κομικς. Ειχα ξεφυλίσει ενα Slaine και παρατηρησα οτι ολα τα ονοματα ηταν γραμμενα οπως στο πρωτοτυπο. Τωρα που το σκεφτομαι ειναι λιγο λογικο, αφου τα ονοματα ειναι ιρλανδικα ή εστω ιρλανδίζοντα, και δεν μπορει να ξερει ο καθε μεταφραστης πως θα επρεπε να αποδωθουν, ή θα φαινοταν λιγο αστεια στα ελληνικα.

Για παραδειγμα ο Slaine νομιζω ειχε μεταφραστει σαν Σλέιν στο Αγόρι, αλλα "κανονικά" προφέρεται Σλόνιε.

Αστεια εντυπωση μου ειχε κανει το εξης: σε ενα καρε εμφανιζεται καποια Niamh (Νίαβ), και οπως τη φωναζει καποιος, "NIAMH!" φαινοταν σαν να λεει "Νιάμη" :)))
 

Φαροφύλακας

Απαρέμφατος Δροσουλίτης του πιο Μόρμυρου Φθόγγου
Προσωπικό λέσχης
Ειδικά με αυτά τα φανταστικά ανύπαρκτα ονόματα ένας λόγος παραπάνω. Λες κι έχει σημασία εάν κάποια την λένε Νίαμ, Νίαβ ή Νιάμη.
:)))
 

Αντέρωτας

Ξωτικό του Φωτός
Προσωπικό λέσχης
Κατ'αρχας πιστευω πως ναι.

Κατα δευτερον, δεν ειναι φανταστικα, αλλα ιρλανδικα ονοματα. Η Νιαβ ηταν θεα της κελτικης μυθολογιας. Σλόνια ειναι αντρικο κυριο ονομα.
 
Last edited:
Top