Στη Μύτη του Νικολάι Γκόγκολ έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές εδώ στη λέσχη, αλλά μια ολοκληρωμένη παρουσίαση δεν της έχουμε κάνει. Μόλις τέλειωσα αυτήν τη νουβέλα, την οποία δεν βρήκα μόνο διασκεδαστική αλλά και χαρισματική. Διασκεδαστικά είναι ως συνήθως το ύφος και οι τεχνικές αφήγησης του Γκόγκολ, που τα είχα συναντήσει ακριβώς ίδια και στο Παλτό. Θα λέγαμε, μάλιστα, ότι το Παλτό και η Μύτη μοιράζονται πολλά κοινά, γιατί πέρα από το ύφος συναντάμε και στα δυο βιβλία τον σαρκασμό και τη διακωμώδηση των μηχανισμών του κράτους και των δημοσίων υπηρεσιών, τόσο πολύ που μας κάνει να υποπτευθούμε ότι τον Γκόγκολ τον απασχολούσε πολύ το θέμα αυτό.
Στη Μύτη βέβαια το στοιχείο που ξεχωρίζει και βάζει τη σφραγίδα του στην νουβέλα είναι το στοιχείο του γκροτέσκου. Ένας κουρέας ανακαλύπτει ξαφνικά μια μύτη μέσα σε ένα καρβέλι, ένας ανώτερος υπάλληλος ξυπνάει χωρίς μύτη, μια μύτη κυκλοφορεί στους δρόμους της Πετρούπολης, παίρνει άμαξα, κάνει τις βόλτες της, πιάνει κουβέντα με τους άλλους, επιδεικνύει μάλιστα και έναν αλαζονικό χαρακτήρα...
Σε όλη την διάρκεια της ανάγνωσης, το ερώτημά μου ήταν "μα πού το πάει;". Φτάνοντας στο τέλος του, ανακάλυψα ότι δεν το πάει πουθενά, ότι ίσως το πάει όπου θέλω εγώ να το πάει. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος που κλείνει η νουβέλα και θεωρώ ότι αξίζει να τον παραθέσουμε εδώ (μην ανησυχείτε ότι διαβάζοντάς το θα αποκαλυφτούν πράγματα της πλοκής, η περιπέτεια της μύτης έχει τελειώσει ακριβώς παραπάνω και οι δύο αυτές παράγραφοι είναι κάτι σαν επιλογικό σημείωμα του συγγραφέα):
"Και ένα τέτοιο πράγμα συνέβη στη βόρεια πρωτεύουσα της αχανούς μας χώρας! Και μόνο τώρα, όταν αναλογιζόμαστε ολόκληρη την ιστορία, βλέπουμε ότι περιέχει πολλά που είναι εξαιρετικά απίθανα. Αφήνοντας κατά μέρος την παράξενη, αφύσικη αποκόλληση της μύτης και την εμφάνισή της σε διάφορα μέρη μεταμφιεσμένη σε κρατικό σύμβουλο, πώς ο Κοβάλεφ δεν μπόρεσε να καταλάβει ότι δεν είναι δυνατό να βάζει κανείς αγγελίες στην εφημερίδα για χαμένες μύτες; Μ' αυτό δεν εννοώ ότι θεωρώ τις αγγελίες στις εφημερίδες άχρηστη σπατάλη, αυτό είναι ανοησία και δεν είμαι με κανένα τρόπο σφιχτοχέρης. Αλλά είναι αναξιοπρεπές, ανάρμοστο, άπρεπο! Και ύστερα: πώς η μύτη βρέθηκε σ' ένα φρεσκοψημένο καρβέλι και τι έκανε καταρχήν ο Ιβάν Γιακόβλεβιτς; Όχι, δεν το καταλαβαίνω αυτό, ούτε μια στάλα!
Αλλά ακόμα πιο παράξενο -και το δυσκολότερο να καταλάβει κανείς- είναι γιατί οι συγγραφείς διαλέγουν τέτοια επεισόδια για θέμα τους. Είμαι υποχρεωμένος να παραδεχτώ ότι το βρίσκω εντελώς ακατανόητο, ακριβώς... όχι, απλώς δεν καταλαβαίνω. Κατά πρώτο λόγο, αυτό δεν ωφελεί απολύτως καθόλου το έθνος, κατά δεύτερο λόγο... όχι, και κατά δεύτερο λόγο δεν υπάρχει κανένα όφελος. Απλώς δεν ξέρω τι σημαίνει... Παρόλ' αυτά, όμως, αν πάρουμε υπόψη μας όλα τα πράγματα, μπορούμε να παραδεχτούμε το ένα ή το άλλο πράγμα και το παράδοξο εδώ ή εκεί και ίσως ακόμα... εννοώ ότι παράξενα πράγματα συμβαίνουν όλη την ώρα, έτσι δεν είναι; Και πρέπει να παραδεχτείτε, όταν το αναλογιστείτε, υπάρχει κάτι σ' όλα αυτά, έτσι δεν είναι; Ό,τι κι αν πείτε, τέτοια πράγματα συμβαίνουν, σπανίως ίσως, αλλά συμβαίνουν"
Έτσι, λοιπόν, κλείνει την αριστοτεχνικά δομημένη νουβέλα του ο Γκόγκολ, ένας Γκόγκολ που προηγείται χρονικά των υπόλοιπων Ρώσων κλασικών (Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Τσέχωφ), αλλά παρόλα αυτά η γραφή του έχει έναν μοντερνιστικό και ανατρεπτικό χαρακτήρα, τον οποίο δεν εντοπίζουμε στους μεταγενέστερούς του. Τον βλέπουμε εδώ, στις τελευταίες αράδες της νουβέλας, να θέτει ερωτήματα για το τι ακριβώς αποτελεί πραγματικότητα και τι παραδοξότητα, να θέτει ερωτήματα για τη φύση της γραφής και τη χρησιμότητά της και, τέλος, αφού τα αραδιάζει όλα αυτά, να αφήνει τον αναγνώστη του ελεύθερο να αποφασίσει τι ακριβώς ήταν αυτό που διάβασε.
Εσάς με τι αισθήματα σας άφησε ή τι συμπεράσματα βγάλατε από τη Μύτη;
Όσοι δεν έχουν το βιβλίο μπορούν να διαβάσουν το κείμενο εδώ
Last edited by a moderator:
