Ναθάνιελ Χώθορν (Nathaniel Howthorne): "Το άλικο γράμμα"

[Απόλλων Θηρευτής]

Τίτλος: Το άλικο γράμμα
Ξενόγλωσσος τίτλος: The scarlet letter
Συγγραφέας: Ναθάνιελ Χώθορν (Nathaniel Howthorne)
Εκδότης: Ίνδικτος
Έτος έκδοσης: 2005
Σελίδες: 435
ISBN: 9789605181987

Ο Ναθάνιελ Χώθορν έγραψε το καταπληκτικό αυτό βιβλίο το 1850. Από πολλούς μεγάλους συγγραφείς του καιρού του, θεωρήθηκε το κορυφαίο λογοτεχνικό έργο του 19ου αιώνα. Ό Χέρμαν Μέλβιλ, αφιερώνει σ' αυτόν τον Μόμπι Ντικ, εκφράζοντας τον θαυμασμό του.

Στην νεοσυσταθείσα πόλη της Βοστώνης του 17ου αιώνα, μια γυναίκα δέχεται την δημόσια διαπόμπευση και τον χλευασμό, για την μεγάλη αμαρτία που έχει υποπέσει, την μοιχεία. Υποχρεώνεται να φέρει στο στήθος της - γιά όλη της τη ζωή - κεντημένο το άλικο γράμμα. Το γράμμα Α δηλαδή, που είναι το αρχικό της λέξης adulteress (μοιχαλίδα), σε βαθύ κόκκινο (άλικο) χρώμα, που συμβολίζει την πυρά της κολάσεως. Στο στήθος της κρατάει την τριών μηνών κορούλα της, που γεννήθηκε στην φυλακή, κατα την διάρκεια της κράτησης και της δίκης της. Αν αποκάλυπτε τον πατέρα, θα μπορούσε να ελαφρύνει τη θέση της, αλλά εκείνη κρατάει το φοβερό της μυστικό, βαθιά στην καρδιά της.
Η μικρή της κόρη, η Πέρλ (μαργαριτάρι) σιγά σιγά μεγαλώνει και μεταμορφώνεται σε έναν μικρό Βελζεβούλ με αγγελική ομορφιά. Το άλικο γράμμα ταυτοχρόνως, τυραννάει άλλες δύο ψυχές και μαζί τους ολόκληρη την πολιτεία.

Με βαθιά ψυχολογική ενδοσκόπηση στις καρδιές και τα κρυμμένα μυστικά από τον Χώθορν. Ζούμε την πουριτανική κοινωνία της Νέας Αγγλίας, που καταδικάζει σε αιώνιο μαρασμό μιά γυναίκα για το "ένοχο" στιγμιαίο πάθος της. Στην ιστορία, τα νήματα τα κινούν οι Δαίμονες και οι απεσταλμένοι τους, ποιός όμως θα είναι ο τελικός νικητής; Το καλό ή το κακό; Τι επιφυλάσσουν οι ουρανοί για τους μετανοημένους και τους διαβολικούς;
Οι απαντήσεις έρχονται κατά κύματα και αφού γνωρίσουμε καλά την κάθε ψυχή· και έρχονται τελικά, να ησυχάσουν και την δική μας ταραχή.

 

[Μονόκερος]

Εχω διαβάσει τόσα πολλά γι' αυτή την ιστορία και ποτέ αυτό καθ' αυτό το βιβλίο. Χμμμ είναι ώρα να το πάρω στα χέρια μου.
Τώρα διαβάζω ένα αντίστοιχο, το "Απαγορευμένο βλέμμα" όπου ακριβώς η θέση της γυναίκας στην κοινωνία βρίσκεται στο απόλυτο μηδέν.
Σας παραθέτω ένα απόσπασμα από την αφήγησή της:
"μάταια προσπαθώ να πλένομαι, να περιδένω τις "πληγές" μου, να αποτριχώνω τα απόκρυφά μου, μένω πάντα βρώμικη και ανάξια να μου απευθύνει το λόγο. Είμαι ένα σκέτο σκιάχτρο, ένα θηλυκό με σάπιο αιδοίο, που πρέπει ν' αγνοεί κανείς εντελώς για να γλυτώσει από τη θεία καταδίκη".

 

[Χρυσηίδα]

Το 'Αλικο Γράμμα μου άρεσε πολύ σαν μυθιστόρημα. Ο Χώθορν καυτηριάζει την πουριτανική κοινωνία της εποχής εκείνης με τον πλέον γλαφυρό τρόπο. Μας κάνει να σιχαθούμε την υποκρισία τους και να συμπαθήσουμε ένα από τα θύματα της κοινωνίας αυτής, την σημαδεμένη (εσωτερικά και εξωτερικά) Έστερ Πρυν.

Αυτό που δεν μου άρεσε καθόλου ήταν η μετάφραση της συγκεκριμένης έκδοσης, που ανήκει στον Ξενοφώντα Κομνηνό. Ίσως να μην έχει ξανατύχει να δω τόσο επιτηδευμένα πομπώδη, φανφαρόνικη θα τολμούσα να πω, μετάφραση. Πάρτε μια γεύση από τις λέξεις που είχα συλλέξει όταν διάβασα το βιβλίο:

ερίτιμος, ενθυλακώνω, γεραρά, αναφές, κορυβαντιώ, αράθυμος, γλίσχρος, δέμας, λιγυρότητα, ερύθημα, όλβιος, ερεισίνωτο, συγγνωστός, αναπεπτάμενος και πολλές - πολλές ακόμα.

Αναρωτήθηκα μάλιστα αν η γραφή του Χώθορν ήταν τόσο αρχαΐζουσα και στομφώδης και ευτυχώς βρήκα το κείμενο στο δίκτυο και έκανα έναν παραλληλισμό.

Όταν λοιπόν ο Χώθορν γράφει:

or an idle or vagrant Indian, whom the white man's firewater had made riotous about the streets, was to be driven with stripes into the shadow of the forest. It might be, too, that a witch, like old Mistress Hibbins, the bitter-tempered widow of the magistrate,...

ο Κομνηνός μεταφράζει:

ή ένας αργόσχολος, πλάνης Ινδιάνος που ήρθε στο κέφι με το σπίρτο των λευκών και κορυβαντιούσε στους δρόμους, να επρόκειτο να κυνηγηθεί με καμτσικιές ως πέρα στην σκιά του δάσους. Ίσως πάλι, μια μάγισσα, σαν την γηραία δέσποινα Χίμπινς, την αράθυμη χήρα του δικαστή....

Θεωρώ ότι είναι αστείο να καταλαβαίνω καλύτερα το κείμενο από το πρωτότυπο, παρά από τη μετάφρασή του στη μητρική μου γλώσσα

Όταν θα ξανάχω κέφι μπορεί να συνεχίσω με τον παραλληλισμό.

 

[Μονόκερος]

άραγε το αράθυμος τί σχέση μπορεί να έχει με το πικρόχολος ;;;

 

[Χρυσηίδα]

άραγε το αράθυμος τί σχέση μπορεί να έχει με το πικρόχολος ;;;

Εγώ το "αράθυμος" ούτε που το ήξερα. Βλέπω τώρα στο λεξικό ότι εκτός από τεμπέλικος, δηλαδή ράθυμος, μπορεί να σημαίνει και οξύθυμος. Κάπου εκεί το κολλάει ο μεταφραστής... Αλλά πραγματικά, χάθηκαν οι λέξεις;

Η πραγματική μου ένσταση δηλαδή βρίσκεται στο εξής: όταν μεταφράζεις κάτι, το πολύ πολύ σημαντικό δεν είναι να μεταφέρεις απλώς το νόημα σε μια άλλη γλώσσα, αλλά και το ύφος. Διαβάζοντας τη μετάφραση του Κομνηνού, θα πιστέψει κανείς ότι ο Χώθορν έγραφε σε μια βαριά, απρόσιτη, υπερστολισμένη γλώσσα. Δεν είναι όμως καθόλου έτσι.

 

[Μήτις]

Χρυσηίδα θα συμφωνήσω με τη μετάφραση, το είχα διαβάσει πριν τρία χρόνια περίπου και με είχε εκνευρίσει πάρα πολύ το επιτηδευμένο λεξιλόγιο. Πόσο μάλλον που δεν αντιστοιχεί στο ύφος του συγγραφέα.
Το βιβλίο, τώρα, δε με είχε ενθουσιάσει ίσως γιατί μου φαντάζουν μακρινές τόσες προκαταλήψεις και ιδεοληψίες ( αν και υπάρχουν παρόμοιες περιπτώσεις ακόμα και σημερα). Η Έστερ δε μου ήταν ιδιαίτερα συμπαθής, κυρίως λόγω του φόβου που είχε απέναντι το παιδί της και στις "δεύτερες" σκέψεις της αλλά τη θαύμασα για το κουράγιο και το ταλέντο της. Οι περιγραφές των υφασμάτων είναι πολυ όμορφα αποσπάσματα, όχι όμως από τη μετάφραση του Κομνηνού.

 

[Αζέλμα]

Τόσο αίσχος η μετάφραση;; Το Άλικο Γράμμα είναι απ' τα κλασικά που πάντα είχα στο πίσω μέρος του μυαλού μου για να διαβάσω κάποια στιγμή και είχα χαρεί πολύ όταν έμαθα ότι μετάφρασή του στα Ελληνικά είχε κάνει (και) ο Ξενοφών Κομνηνός. Έχω μια πολύ καλή εμπειρία μ' αυτόν και νιώθω ότι πρέπει να την μοιραστώ μαζί σας... προς υπεράσπισή του, παρόλο που καταλαβαίνω ότι αναφέρεσαι αποκλειστικά στη δουλειά του με το συγκεκριμένο βιβλίο, Χρυσηίδα. ;)

Σε μετάφραση αυτού του κυρίου διάβασα το πρώτο μου μυθιστόρημα από Μπαλζάκ, το Μεγαλεία και Δυστυχίες των Κουρτιζάνων (κουρτιζάνες=εταίρες). Παρόλο που θα προτιμούσα χίλιες φορές να είχε επιλέξει να γράψει στον τίτλο «των εταίρων» αντί για «των κουρτιζάνων» (θέλω να πω, εγώ ήξερα τι είναι κουρτιζάνα επειδή έχω κόλλημα με τη Γαλλία των περασμένων αιώνων - ποιος ξέρει όμως τι μπορεί να φανταζόταν κάποιος άσχετος, έτσι όπως είναι η λέξη σε γενική πλυθηντικού), ΠΑΡΟΛΟ αυτό το γεγονός τέλος πάντων, εύχομαι πραγματικά να 'ναι ευλογημένος σε όλη του τη ζωή. Δεν μπορώ να φανταστώ τι θα είχε γίνει αν είχα πετύχει άλλη μετάφραση - ίσως να είχα παρατήσει τον Μπαλζάκ!

Καταρχάς, μετέφρασε απευθείας από τα Γαλλικά και όχι από κάποια αγγλική μετάφραση, όπως είδα σε άλλες, παλιότερες εκδόσεις. Δεν έκοψε τίποτα. Και το Μεγαλεία έχει τον όγκο ενός τούβλου! Δυσκολευόμουν πέρυσι στις εξετάσεις να το κρύψω κάτω απ' το βιβλίο της Φυσικής για να μην με δουν οι γονείς μου. ))

Και τώρα που ανέφερα τις εξετάσεις, ήμουν Τρίτη Γυμνασίου όταν το διάβασα, και το διάβασα μονορούφι σχεδόν, οπότε φαντάζεστε εύκολα ότι αποκλείεται το λεξιλόγιο να είχε τις υπερβολές που αναφέρατε για το Άλικο Γράμμα.. Εδώ που τα λέμε, ο Μπαλζάκ δε φημίζεται κιόλας να χρησιμοποιεί κανένα τρομερά δύσκολο λεξιλόγιο (απ'όσα έχω ακούσει, γιατί Γαλλικά δεν ξέρω) και το ύφος του είναι μάλλον απλό. Η πραγματική δυσκολία στο συγκεκριμένο βιβλίο ήταν αναμφισβήτητα οι παράξενες αργκό των εγκληματιών, της αστυνομίας και των φυλακών. Θυμηθείτε τους Άθλιους! Και εδώ του βγάζω το καπέλο για την απίστευτη αληθοφάνεια στους διαλόγους μεταξύ των κατάδικων, σε μεγάλο μέρος δικό του επίτευγμα και όχι μόνο του συγγραφέα, είμαι βέβαιη. Τα παρατσούκλια, οι εκφράσεις, η κωδικοποιημένη γλώσσα...

Ήμουν τόσο ενθουσιασμένη όταν τέλειωσα το βιβλίο που δεν μου φάνηκε καθόλου υπερβολικό το πολυσέλιδο σημείωμα του μεταφραστή στο τέλος. Ακόμη το δικαιολογώ, δεν έχω αλλάξει γνώμη. Άλλωστε πάντα ακούω με ευχαρίστηση τι έχει να πει ο μεταφραστής, έστω κι αν δε μου άρεσε η δουλειά του, μ' αρέσει να ακούω την απολογία του. :/

Τώρα τι να πει κανείς; Ότι ο Κομνηνός το 'χει καλύτερα με τα Γαλλικά παρά με τα Αγγλικά; Ότι τον είχε πιάσει καμιά μανία με το Άλικο Γράμμα; Αυτή ήταν η υπεράσπισή μου anyways, κι ας μη μου τη ζήτησε κανείς.

 

[Χρυσηίδα]

Αζέλμα, καλά έκανες

 

[Παρωνύμιος]

Έχετε προσέξει κάποιες φορές όταν το πρωτότυπο αγγλικό έχει κάποια αποσπάσματα από την Αγία Γραφή, ο έλληνας μεταφραστής μεταφράζει στα ελληνικά παραθέτοντας το ίδιο κείμενο στα αρχαία ελληνικά αντί στη δημοτική; Έχω προσέξει ότι αυτό γίνεται αυτό ακόμα και στον υποτιτλισμό ταινιών. Έτσι, στη Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν, ο αμερικάνος ελεύθερος σκοπευτής της συντροφιάς του Τομ Χανκς, πριν πυροβολήσει το άτυχο θύμα του, απαγγέλει αποσπάσματα της Βίβλου, και ο έλληνας υποτιτλιστής άλλο δεν κάνει από το να παραθέτει τα ίδια αποσπάσματα του πρωτότυπου (αρχαιο)ελληνικού κειμένου.

Αγγλικά καλά δεν ξέρω αλλά υποψιάζομαι ότι τα αγγλικά του Χώθορν (γιατί όχι Χόθορν;) δεν είναι τα σημερινά αγγλικά του Time ή αυτά που μιλάνε σε κάποια γειτονιά της Μελβούρνης. Σκέφτομαι ότι ο Κομνηνός ίσως προσπάθησε να αποδώσει το ίδιο ύφος της γλώσσας χρησιμοποιώντας παρόμοιο ύφος - και λέξεις - ελληνικής γλώσσας, κάνοντας βέβαια τη δική μας ζωή δυσκολότερη. Ακόμα και η λέξη "άλικο" στον τίτλο θα κάνει πολλούς να ανατρέξουν σε λεξικό, όταν κάποτε κι εγώ ανέτρεξα για το Α Study in Scarlet (Σπουδή στο Άλικο) του Α. Κ. Ντόιλ.

 

[Χρυσηίδα]

Παρωνύμιε, δεν είδες τα παραδείγματά μου πιο πάνω; Τα Αγγλικά του Χώθορν σίγουρα δεν είναι τα σημερινά Αγγλικά, δεν θα μπορούσαν. Η απόδοση όμως αυτής της απόκλισης είναι ποτέ δυνατόν να γίνεται με τη χρήση βαρύγδουπων λέξεων, οι οποίες μάλιστα δεν υπάρχουν στον πρωτότυπο;

Όπως λες πάντως, θα ήταν χρήσιμο, αν μπορούσε κάποιο μέλος με άλλη μετάφραση να μας παραθέσει κάποια αποσπάσματα.

 

[Στιλλ ιλλ]

Μου απομένουν 100 σελίδες και το θεωρώ τρομερό βιβλίο. Σου μεταφέρει τις αγωνίες και τα άγχη όλων των εμπλεκόμενων στο υποτιθέμενο αμάρτημα, τις ενοχές που κουβαλάνε και πως προσπαθούν να επιβιώσουν σε μια βαθιά συντηρητική, πουριτανική κοινωνία (μεχρι προχθες δεν ήξερα οτι οι πουριτανοί ήταν θρησκευτικό δόγμα που δεν ασπαζόταν τις προσθήκες των Καθολικών). Η Έστερ δεν μετανιώνει για ότι έχει πράξει αν και αναλαμβάνει την ευθύνη της. Αποτελεί πρότυπο δύναμης. Πολύ ατμοσφαιρικό και με ιδιαίτερη γραφή. Στα αγαπημένα μου ολοταχώς (αν δεν αλλάξει κάτι)

 

[Φαροφύλακας]

Ε, κι αν τελειώσει, κάτι λέγεται για σίκουελ...
))

 

[Μπιατριξ Κιντο]

Χαχαχαχαχα!!

Η αληθεια ειναι οτι αυτο το βιβλιο θα ηθελα να το διαβασω, μιας που εχω δει και την ταινια (που παρεμπιπτοντως μου αρεσε).