Τίτλος: Ασκητική
Συγγραφέας: Νίκος Καζαντζάκης
Εκδόσεις: Καζαντζάκη
Έτος έκδοσης: 2009
Διαστάσεις: 21x14εκ.
Αριθμός σελίδων: 140
ISBN: 978-960-7948-18-2
Η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη είναι το βιβλίο που, τουλάχιστον στα ελληνικά, διακινείται περισσότερο απ' όλα όσα έχει γράψει. Βιβλίο βαθιά φιλοσοφικό, αποτελεί το απόσταγμα όχι μόνο του έργου του, μα και της ζωής του όλης.
Σύμφωνα με το λεξικό του Τριανταφυλλίδη, ασκητής είναι ο ερημίτης που υποβάλλει τον εαυτό του σε στερήσεις για να πετύχει την πνευματική τελείωση. Με βάση αυτό, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ασκητική αποτελεί το μονοπάτι που πρέπει κάποιος να ακολουθήσει σύμφωνα με τον Καζαντζάκη, για να φτάσει στην πνευματική τελειοποίηση.
Κείμενο βαθυστόχαστο και με ύφος λυρικό, η Ασκητική αποτελεί σίγουρα ένα μεγάλο έργο, που αναγνωρίστηκε από πολλούς σπουδαίους ανθρώπους, όπως τον Stefan Zweig. Και μόνο για τα ερωτήματα που θέτει, ανεξάρτητα αν συμφωνεί κανείς ή όχι με τις απαντήσεις που δίνονται, αξίζει να διαβαστεί, για να αφυπνίσει και να προβληματίσει.
Προσωπικά πάντα με προβλημάτιζαν διάφορες φράσεις του Καζαντζάκη που είναι ευρύτατα γνωστές, όπως η φράση που παρήγγειλε να γράψουν στον τάφο του: "Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα, είμαι λέφτερος", αλλά και η πνευματική του αναζήτηση. Μέσα στην Ασκητική πήρα τις απαντήσεις που έψαχνα.
Παρακάτω παραθέτω κάποιες σημειώσεις που κράτησα, ώστε να συμπυκνώσω λίγο το περιεχόμενο της Ασκητικής και να την κατανοήσω καλύτερα.
Πρόλογος
Στο Σύμπαν δυο δρόμοι υπάρχουν: Ο Ανήφορος, που οδηγεί στη Αθανασία και ο Κατήφορος, που οδηγεί στο Θάνατο. Χρέος μας να στοχαστούμε τους δυο δρόμους και να ακολουθήσουμε αυτόν που επιθυμούμε.
Η Προετοιμασία
Πρώτο Χρέος
Να κατανοήσεις τα σύνορα του ανθρώπινου νου.
Δεύτερο Χρέος
Να μη δεχτείς τα σύνορα του ανθρώπινου νου, αλλά να αναζητάς την Αλήθεια και να την κοινωνείς στους άλλους.
Τρίτο Χρέος
Να μην ελπίζεις σε κάτι, γιατί την ελπίδα την ακολουθεί ο φόβος. Λυτρώσου από από το νου και την καρδιά, ανέβα πιο πάνω, ώστε να’σαι ελεύθερος. Να παλεύεις χωρίς να προσδοκάς ανταλλάγματα. Να μην ελπίζεις τίποτα, να μη φοβάσαι τίποτα, να’σαι ελεύθερος.
Η Πορεία
Προσπάθησε να ακούσεις την Κραυγή της Ελευθερίας μέσα σου, που δε συμβιβάζεται με τη ροή του Κόσμου, με τον Ανήφορο και τον Κατήφορο. Ακολούθα μόνο τον Ανήφορο. Έτσι ξεκινά η Πορεία.
Α’ Σκαλοπάτι: Εγώ
Άκου την Κραυγή. Ακολούθα τον Ανήφορο, πάντα. Δεν είσαι μόνος, είσαι κομμάτι του Σύμπαντος.
Β’ Σκαλοπάτι: Η Ράτσα
Δεν είσαι μόνος˙ αποτελείς μέρος της Ράτσας σου. Κάθε πράξη σου αντανακλά στους προγόνους και τους απογόνους σου. Πρώτο Χρέος: νιώσε τους προγόνους σου, μάθε από αυτούς. Δεύτερο Χρέος: φώτισε την ορμή, συνέχισε το έργο τους. Τρίτο Χρέος: παρέδωσε εντολή στο παιδί σου να σε ξεπεράσει.
Γ’ Σκαλοπάτι: Η Ανθρωπότητα
Πάλευε για όλους τους ανθρώπους, με όλες σου τι δυνάμεις.
Δ’ Σκαλοπάτι: Η Γη
Η Γη έφτιαξε τη Φύση για να δημιουργήσει σταδιακά τον άνθρωπο και ,μέσω του Πνεύματός του, να κερδίσει την Αιωνιότητα.
Το Όραμα
Ο Θεός ανεβαίνει τον Ανήφορο. Η ουσία του Θεού είναι ο ΑΓΩΝΑΣ. Μέσα στον αγώνα τούτο ξετυλίγονται και δουλεύουν αιώνια ο πόνος, η χαρά και η ελπίδα.Ποιος ο σκοπός του Αγώνα τούτου; Ο Θεός είναι ανώτερος από τέτοια ερωτήματα, δεν μπορεί ο νους να Τον συλλάβει. Μόνο σε μια έκσταση του νου μπορείς να Τον νιώσεις. Αυτή την έκσταση δεν μπορείς να τη στερεώσεις σε λόγο. Όμως πάλεψε για να τη στερεώσεις σε λόγο. Όμοια και ο Θεός, ο Μέγας Εκστατικός, μιλάει με τη Δημιουργία, για να στερεώσει την Έκστασή Του. Εμείς βρισκόμαστε στο κέντρο της Έκστασής του, είμαστε Γιοί του.
Η Πράξη
Α’ Σχέση Θεού και Ανθρώπου
Η Πράξη είναι αυτή που ανοίγει το δρόμο. Το βαθύ, ανθρώπινο χρέος μας είναι όχι να ξεδιαλύνουμε το Θεό, αλλά να προσαρμόσουμε το ρυθμό της ζωής μας σε Αυτόν.
Ο Θεός δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια. Μα πρέπει να προσπαθούμε, γιατί έτσι περιορίζουμε την Απεραντοσύνη Του, Τον φέρνουμε στα μέτρα μας και Τον γνωρίζουμε όλο και πιο πολύ. Συνειδητοποιώντας ότι αποτελούμε ένα μικρό κομμάτι του Θεού, κάθε μας πράξη αποκτά θεϊκό νόημα. Ο Θεός δεν είναι ένας αφηρημένος στοχασμός, είναι πέρα από τα σύνορα της λογικής.
Ο Θεός, μέσα στην περιοχή της εφήμερης σάρκας μας, κινδυνεύει. Δεν είναι παντοδύναμος, να σταυρώνουμε τα χέρια, προσδοκώντας τη σίγουρη νίκη, δεν είναι πανάγαθος, να προσδοκούμε μ’ εμπιστοσύνη πως θα μας λυπηθεί και θα μας σώσει, δεν είναι πάνσοφος, είναι Μαχητής˙ χρέος μας να πολεμήσουμε μαζί Του.
Ερχόμαστε από το Χάος και σκοπός μας να το κάνουμε Φως. Αν όλοι συνεργαστούμε, το Σύμπαν μπορεί να σωθεί.
Η ζωή είναι στρατιωτική θητεία στη υπηρεσία του Θεού. Στόχος, να ελευθερώσουμε το Θεό που είναι θαμμένος στην ύλη και στην ψυχή μας. Πρέπει να παλέψουμε γενναία γι’ αυτό. Η Προσευχή είναι η αναφορά μας στον Θεό-Στρατηγό. Μαζί με τον Θεό παλεύουμε για να ελευθερωθεί η ψυχή μας.
Β' Σχέση Ανθρώπου και Ανθρώπου
Η ουσία του Θεού είναι ο αγώνας για λευτεριά. Χρέος μας να ακολουθούμε το Θεό στην Ανηφόρα, να δημιουργούμε εμείς οι θνητοί μια αθάνατη Κραυγή Ελευθερίας. Γιατί, όπως το φως ενός άστρου παραμένει αθάνατο, ενώ το άστρο πεθαίνει, 'ετσι και η Κραυγή μας παραμένει αθάνατη σαν πεθάνουμε εμείς.
Η Πνοή του Θεού διαπερνάει το Σύμπαν. Ο Θεός μοχτάει να ζυμώσει τον Άνθρωπο σαν κι Εκείνον. Κι ο Άνθρωπος πρέπει να μάχεται όχι με την καλοπέραση και την ευτυχία, μα με την ντροπή, την πείνα και τα δάκρυα. Όποιος θέλει να ακολουθήσει το Θεό πρέπει να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά σε Αυτόν. Πόλεμος η ζωή μας και μεις στρατιώτες του Θεού.
Οι δύο ανώτατες αρετές της ηθικής μας είναι η Ευθύνη και η Θυσία. Έχουμε ευθύνη να μαχόμαστε για την Ελευθερία, όχι για να σώσουμε τον εαυτό μας, μα το Σύμπαν όλο. Η ζωή μας είναι όργανο του Θεού για Ελευθερία.
Στην πορεία μας δε βουλώνουμε τ' αυτιά μας να μην ακούμε τις Σειρήνες, δηλαδή την αμαρτία. Μα μήτε και πηδάμε απ' το καράβι και τις ακολουθούμε. Παρά εξακολουθούμε την πορεία μας, αρπάζουμε και ρίχνουμε τις Σειρήνες στο καράβι και ταξιδεύουν και αυτές μαζί μας. Αυτή είναι η Ασκητική!
Άκου την καρδιά σου, συνέτριψε το σώμα σου και φώναξε: "Είμαστε Ένα!" Αγάπα τον Άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ. Αγάπα τα ζώα και τα φυτά, γιατί είναι μαζί σου. Αγάπα το σώμα σου, με αυτό παλεύεις την ύλη. Αγάπα την ύλη, απάνω της πιάνεται ο Θεός και πολεμάει, πολέμα μαζί του!
Να πεθαίνεις κάθε μέρα. Να γεννιέσαι κάθε μέρα. Ν' αρνιέσαι ό,τι έχεις κάθε μέρα. Η ανώτατη αρετή δεν είναι να 'σαι ελεύθερος, παρά να μάχεσαι για τη Λευτεριά. Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: "Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε;" Πολέμα!
Η επιχείρηση του Σύμπαντος, για μια εφήμερη στιγμή, όσο ζεις, να γίνει επιχείρηση δική σου.
Γ' Σχέση Ανθρώπου και Φύσης
Ο κόσμος είναι η, προσιτή στις ανθρώπινες αισθήσεις, αντίθεση δύο δυνάμεων του Σύμπαντος: της Φθοράς και της Αθανασίας. Σε κάθε μόριο μάχονται οι δύο δυνάμεις και μεις πρέπει με το φως του μυαλού και της καρδιάς να βοηθάμε το Θεό στον Αγώνα για Ελευθερία, για Αθανασία.
Πολέμα να υποτάξεις σε νόμους τα φυσικά φαινόμενα, βάζοντας έτσι σε τάξη το Χάος. Βοήθα να σμίξει έτσι η Ύλη με το Θεό.
Τέλεψε το Χρέος σου κάνοντας σωστά τη δουλειά σου, απ' όποιο μετερίζι και αν υπηρετείς.
Η Σιγή
Η βαθιά συνειδητοποίηση του Αγώνα για Ελευθερία οδηγεί στον ανώτατο βαθμό άσκησης, τη Σιγή. Σιγή θα πει ότι καθένας, αφού τέλεψε τη θητεία του σε όλους τους άθλους, φτάνει στην ανώτατη κορυφή της προσπάθειας˙ πέρα από κάθε άθλο˙ δεν αγωνίζεται, δε φωνάζει. Δένεται με το Σύμπαν, σε μια μυστηριακή μέθεξη με την αιωνιότητα.
Στο Σύμπαν δυο δρόμοι υπάρχουν: Ο Ανήφορος, που οδηγεί στη Αθανασία και ο Κατήφορος, που οδηγεί στο Θάνατο. Χρέος μας να στοχαστούμε τους δυο δρόμους και να ακολουθήσουμε αυτόν που επιθυμούμε.
Η Προετοιμασία
Πρώτο Χρέος
Να κατανοήσεις τα σύνορα του ανθρώπινου νου.
Δεύτερο Χρέος
Να μη δεχτείς τα σύνορα του ανθρώπινου νου, αλλά να αναζητάς την Αλήθεια και να την κοινωνείς στους άλλους.
Τρίτο Χρέος
Να μην ελπίζεις σε κάτι, γιατί την ελπίδα την ακολουθεί ο φόβος. Λυτρώσου από από το νου και την καρδιά, ανέβα πιο πάνω, ώστε να’σαι ελεύθερος. Να παλεύεις χωρίς να προσδοκάς ανταλλάγματα. Να μην ελπίζεις τίποτα, να μη φοβάσαι τίποτα, να’σαι ελεύθερος.
Η Πορεία
Προσπάθησε να ακούσεις την Κραυγή της Ελευθερίας μέσα σου, που δε συμβιβάζεται με τη ροή του Κόσμου, με τον Ανήφορο και τον Κατήφορο. Ακολούθα μόνο τον Ανήφορο. Έτσι ξεκινά η Πορεία.
Α’ Σκαλοπάτι: Εγώ
Άκου την Κραυγή. Ακολούθα τον Ανήφορο, πάντα. Δεν είσαι μόνος, είσαι κομμάτι του Σύμπαντος.
Β’ Σκαλοπάτι: Η Ράτσα
Δεν είσαι μόνος˙ αποτελείς μέρος της Ράτσας σου. Κάθε πράξη σου αντανακλά στους προγόνους και τους απογόνους σου. Πρώτο Χρέος: νιώσε τους προγόνους σου, μάθε από αυτούς. Δεύτερο Χρέος: φώτισε την ορμή, συνέχισε το έργο τους. Τρίτο Χρέος: παρέδωσε εντολή στο παιδί σου να σε ξεπεράσει.
Γ’ Σκαλοπάτι: Η Ανθρωπότητα
Πάλευε για όλους τους ανθρώπους, με όλες σου τι δυνάμεις.
Δ’ Σκαλοπάτι: Η Γη
Η Γη έφτιαξε τη Φύση για να δημιουργήσει σταδιακά τον άνθρωπο και ,μέσω του Πνεύματός του, να κερδίσει την Αιωνιότητα.
Το Όραμα
Ο Θεός ανεβαίνει τον Ανήφορο. Η ουσία του Θεού είναι ο ΑΓΩΝΑΣ. Μέσα στον αγώνα τούτο ξετυλίγονται και δουλεύουν αιώνια ο πόνος, η χαρά και η ελπίδα.Ποιος ο σκοπός του Αγώνα τούτου; Ο Θεός είναι ανώτερος από τέτοια ερωτήματα, δεν μπορεί ο νους να Τον συλλάβει. Μόνο σε μια έκσταση του νου μπορείς να Τον νιώσεις. Αυτή την έκσταση δεν μπορείς να τη στερεώσεις σε λόγο. Όμως πάλεψε για να τη στερεώσεις σε λόγο. Όμοια και ο Θεός, ο Μέγας Εκστατικός, μιλάει με τη Δημιουργία, για να στερεώσει την Έκστασή Του. Εμείς βρισκόμαστε στο κέντρο της Έκστασής του, είμαστε Γιοί του.
Η Πράξη
Α’ Σχέση Θεού και Ανθρώπου
Η Πράξη είναι αυτή που ανοίγει το δρόμο. Το βαθύ, ανθρώπινο χρέος μας είναι όχι να ξεδιαλύνουμε το Θεό, αλλά να προσαρμόσουμε το ρυθμό της ζωής μας σε Αυτόν.
Ο Θεός δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια. Μα πρέπει να προσπαθούμε, γιατί έτσι περιορίζουμε την Απεραντοσύνη Του, Τον φέρνουμε στα μέτρα μας και Τον γνωρίζουμε όλο και πιο πολύ. Συνειδητοποιώντας ότι αποτελούμε ένα μικρό κομμάτι του Θεού, κάθε μας πράξη αποκτά θεϊκό νόημα. Ο Θεός δεν είναι ένας αφηρημένος στοχασμός, είναι πέρα από τα σύνορα της λογικής.
Ο Θεός, μέσα στην περιοχή της εφήμερης σάρκας μας, κινδυνεύει. Δεν είναι παντοδύναμος, να σταυρώνουμε τα χέρια, προσδοκώντας τη σίγουρη νίκη, δεν είναι πανάγαθος, να προσδοκούμε μ’ εμπιστοσύνη πως θα μας λυπηθεί και θα μας σώσει, δεν είναι πάνσοφος, είναι Μαχητής˙ χρέος μας να πολεμήσουμε μαζί Του.
Ερχόμαστε από το Χάος και σκοπός μας να το κάνουμε Φως. Αν όλοι συνεργαστούμε, το Σύμπαν μπορεί να σωθεί.
Η ζωή είναι στρατιωτική θητεία στη υπηρεσία του Θεού. Στόχος, να ελευθερώσουμε το Θεό που είναι θαμμένος στην ύλη και στην ψυχή μας. Πρέπει να παλέψουμε γενναία γι’ αυτό. Η Προσευχή είναι η αναφορά μας στον Θεό-Στρατηγό. Μαζί με τον Θεό παλεύουμε για να ελευθερωθεί η ψυχή μας.
Β' Σχέση Ανθρώπου και Ανθρώπου
Η ουσία του Θεού είναι ο αγώνας για λευτεριά. Χρέος μας να ακολουθούμε το Θεό στην Ανηφόρα, να δημιουργούμε εμείς οι θνητοί μια αθάνατη Κραυγή Ελευθερίας. Γιατί, όπως το φως ενός άστρου παραμένει αθάνατο, ενώ το άστρο πεθαίνει, 'ετσι και η Κραυγή μας παραμένει αθάνατη σαν πεθάνουμε εμείς.
Η Πνοή του Θεού διαπερνάει το Σύμπαν. Ο Θεός μοχτάει να ζυμώσει τον Άνθρωπο σαν κι Εκείνον. Κι ο Άνθρωπος πρέπει να μάχεται όχι με την καλοπέραση και την ευτυχία, μα με την ντροπή, την πείνα και τα δάκρυα. Όποιος θέλει να ακολουθήσει το Θεό πρέπει να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά σε Αυτόν. Πόλεμος η ζωή μας και μεις στρατιώτες του Θεού.
Οι δύο ανώτατες αρετές της ηθικής μας είναι η Ευθύνη και η Θυσία. Έχουμε ευθύνη να μαχόμαστε για την Ελευθερία, όχι για να σώσουμε τον εαυτό μας, μα το Σύμπαν όλο. Η ζωή μας είναι όργανο του Θεού για Ελευθερία.
Στην πορεία μας δε βουλώνουμε τ' αυτιά μας να μην ακούμε τις Σειρήνες, δηλαδή την αμαρτία. Μα μήτε και πηδάμε απ' το καράβι και τις ακολουθούμε. Παρά εξακολουθούμε την πορεία μας, αρπάζουμε και ρίχνουμε τις Σειρήνες στο καράβι και ταξιδεύουν και αυτές μαζί μας. Αυτή είναι η Ασκητική!
Άκου την καρδιά σου, συνέτριψε το σώμα σου και φώναξε: "Είμαστε Ένα!" Αγάπα τον Άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ. Αγάπα τα ζώα και τα φυτά, γιατί είναι μαζί σου. Αγάπα το σώμα σου, με αυτό παλεύεις την ύλη. Αγάπα την ύλη, απάνω της πιάνεται ο Θεός και πολεμάει, πολέμα μαζί του!
Να πεθαίνεις κάθε μέρα. Να γεννιέσαι κάθε μέρα. Ν' αρνιέσαι ό,τι έχεις κάθε μέρα. Η ανώτατη αρετή δεν είναι να 'σαι ελεύθερος, παρά να μάχεσαι για τη Λευτεριά. Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: "Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε;" Πολέμα!
Η επιχείρηση του Σύμπαντος, για μια εφήμερη στιγμή, όσο ζεις, να γίνει επιχείρηση δική σου.
Γ' Σχέση Ανθρώπου και Φύσης
Ο κόσμος είναι η, προσιτή στις ανθρώπινες αισθήσεις, αντίθεση δύο δυνάμεων του Σύμπαντος: της Φθοράς και της Αθανασίας. Σε κάθε μόριο μάχονται οι δύο δυνάμεις και μεις πρέπει με το φως του μυαλού και της καρδιάς να βοηθάμε το Θεό στον Αγώνα για Ελευθερία, για Αθανασία.
Πολέμα να υποτάξεις σε νόμους τα φυσικά φαινόμενα, βάζοντας έτσι σε τάξη το Χάος. Βοήθα να σμίξει έτσι η Ύλη με το Θεό.
Τέλεψε το Χρέος σου κάνοντας σωστά τη δουλειά σου, απ' όποιο μετερίζι και αν υπηρετείς.
Η Σιγή
Η βαθιά συνειδητοποίηση του Αγώνα για Ελευθερία οδηγεί στον ανώτατο βαθμό άσκησης, τη Σιγή. Σιγή θα πει ότι καθένας, αφού τέλεψε τη θητεία του σε όλους τους άθλους, φτάνει στην ανώτατη κορυφή της προσπάθειας˙ πέρα από κάθε άθλο˙ δεν αγωνίζεται, δε φωνάζει. Δένεται με το Σύμπαν, σε μια μυστηριακή μέθεξη με την αιωνιότητα.
