Με αφορμή τον "Ηλίθιο": αφηγηματικές τεχνικές στον Ντοστογιέφσκι

[Αμοντιλιάδο]

Ολοκλήρωσα τον πρώτο τόμο του Ηλίθιου του Ντοστό και θέλω να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις,καθώς και να ακούσω τις απόψεις σας. Από Ντοστό έχω διαβάσει τα πιο πολλά διηγήματα και νουβέλες,ενώ το μοναδικό του μυθιστόρημα ήταν το Έγκλημα και Τιμωρία,πολλά χρόνια πριν(τον Παίκτη τον θεωρώ νουβέλα). Έτσι,διαβάζοντας τον Ηλίθιο,θυμήθηκα κάποια πράγματα που είχα ξεχάσει.

Κατ'αρχάς,πιστεύω πως είναι από όλους παραδεκτό πως η μαστοριά του συγγραφέα αυτού έγκειται στην σκιαγράφηση και την ψυχογράφηση των χαρακτήρων του.Όλοι τους είναι πολύ γλαφυρά αποτυπωμένοι και υπέροχα δοσμένοι. Ωστόσο,μου φαίνεται κάπως ότι μένουμε μέχρι εκεί πέρα και δεν δίνει τίποτα επιπλέον!Θέλω να πω ότι ο Ντοστογιέφσκι,σαν συγγραφέας,λογοτέχνης,δεν παρουσιάζει καμμία σπουδαιότητα:οι λέξεις του,οι προτάσεις του, οι περιγραφές του,όλες είναι περισσότερο ψυχολογικές και "επιστημονικές" παρά λογοτεχνικές! Άλλα προβλήματα που εντοπίζω είναι:

Α)Υπερβολικός αριθμός χαρακτήρων, οι οποίοι μερικές φορές μοιάζουν να ξεπηδούν από το πουθενά και δεν θυμάσαι καν πότε τους είδες.Μπορεί να εμφανιστούν στην αρχή και να τους ξαναδείς μετά από 200 σελίδες...

Β)Πολλές φορές δεν ξέρεις ποιος μιλάει!Οι διάλογοι είναι χαοτικοί και τα υποκείμενα των προτάσεων δεν καθορίζονται με σαφήνεια.

Γ)Ακατάσχετη,αλόγιστη,άσκοπη και ενοχλητική φλυαρία!Οι χαρακτήρες μιλάνε συνεχώς για το ίδιο πράγμα,το κλώθουν,το γυρίζουν, ανακυκλώνονται και στο τέλος καταλήγουν εκεί που είχαν αρχίσει. Μου θύμισε σε μερικά σημεία το Φώσκολο:"Ναστάσια Φιλίπποβνα,δεν το περίμενα αυτό από εσάς.Ειλικρινά,δεν περίμενα κάτι τέτοιο από μια γυναίκα της τάξης σας.[...]Ναστάσια Φιλίπποβνα, απόψε με απογοητεύσατε, μου δώσατε να καταλάβω ότι,Ναστάσια Φιλίπποβνα..........."
Κατά τόπους νοιώθω να μιλάνε για πράγματα που δε με αφορούν καθόλου, ή να αναφέρονται καταστάσεις που,κι αυτές ,ξεπηδούν από το πουθενά!

Δεν είναι ότι δε μου αρέσει,αλλά αυτά τα σημεία με ενόχλησαν και θα ήθελα να ξέρω αν είναι γενικότερη αίσθηση ή προσωπική μου παραξενιά.

 

[Χρυσηίδα]

Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για "παραξενιές" ))

Το α) και το β) που αναφέρεις, Μόντι, δε με ενοχλούν. Αλλά το γ) πραγματικά αποτελεί για μένα μεγάλο θέμα.

Όπως είπες, ο Ντοστογιέφσκι είναι άφταστος στην ψυχογράφηση των ηρώων του. Άλλωστε, γι' αυτό μνημονεύεται και υμνείται πάντα.

Πριν σχολιάσω την τεχνική του, θα αναφέρω εν συντομία τους τρόπους, που μπορεί να σκιαγραφηθεί ένας λογοτεχνικός ήρωας :

1) μέσα από τις πράξεις του.


2) μέσα από το λόγο του.

3) από τα σχόλια των άλλων ηρώων γι’ αυτόν

4) από τα σχόλια του συγγραφέα / αφηγητή γι΄αυτόν.

Ο Ντοστογιέφσκι, λοιπόν, έτσι όπως τον είδα στο Έγκλημα και Τιμωρία, κάνει υπέρμετρη χρήση του δεύτερου τρόπου, υποσκελίζοντας τα άλλα τρία. Σελίδες ολόκληρες διαλογικών μερών, όπου πραγματικά αρχίζει κανείς να αναρωτιέται αν αυτό είναι ρεαλισμός.

Σίγουρα δεν είναι. Και σίγουρα είναι προσωπική επιλογή του συγγραφέα να το κάνει. Και, ασφαλώς, από κει και πέρα επαφίεται στην κρίση μας το αν θα το βρούμε καλό, άψογο, αριστοτεχνικό.

Η δική μου γνώμη είναι παρόμοια με του Μόντι. Από ένα σημείο και πέρα οι πολυσέλιδοι διάλογοι μου μοιάζουν για ακατάσχετη φλυαρία.

Άλλωστε, πάντα με τη λογοτεχνία, προτιμώ να μη μου τα λένε όλα, να με αφήνουν να ανακαλύπτω πράγματα μόνη μου. Να είμαι όσο το δυνατόν πιο «ενεργή» σαν αναγνώστρια.

Γι’ αυτό είμαι και υπέρ του πρώτου τρόπου σκιαγράφησης των ηρώων, μέσα από τις πράξεις του. Με αυτόν τον τρόπο, μάλιστα, καταφέρνει κανείς τόσο να πάει ένα σκαλί παραπέρα την πλοκή, όσο και να αποδώσει διάφορα χαρακτηριστικά στον ήρωά του.

Όπως λέμε και στην πραγματική ζωή, "οι πράξεις μιλάνε από μόνες τους". Έτσι, το γιατί έκανε ο ήρωας κάτι (και όχι κάτι άλλο, πχ, ή γιατί όχι το ακριβώς αντίθετο) έρχεται να μας προβληματίσει και να μας υποψιάσει για τις κρυφές πτυχές του χαρακτήρα του.

Σίγουρα, δεν θα έρθουμε εμείς τώρα να υποβιβάσουμε έναν άφταστο συγγραφέα, αλλά παρόλα αυτά, νομίζω ότι μπορούμε άνετα να σχολιάζουμε τις τεχνικές εκείνες που δε μας ταιριάζουν.

Άλλωστε, μάλλον θα υπάρξει αντίλογος, που τον περιμένω με μεγάλο ενδιαφέρον.

 

[Αμοντιλιάδο]

Κι εμένα το τρίτο είναι που με ενοχλεί περισσότερο!Τα άλλα,οκ,τα παραβλέπω...
Το θέμα του ρεαλισμού που έθιξες είναι πολύ σωστό:μα υπάρχουν άνθρωποι που κάθονται και μιλάνε 10 λεπτά χωρίς να τους διακόψει κανείς;Και δεν είμαι υπέρμαχος του ρεαλισμού για το ρεαλισμό,αλλά κάποια πλαίσια αναφοράς στα οποία εκτυλίσσεται η πλοκή, πρέπει να τηρούνται.

Όσο για αυτό που λες ότι "να υποβιβάσουμε έναν άφθαστο συγγραφέα" έχω μια πολύ συγκεκριμένη λογική πάνω σε αυτό:κανείς,μα κανείς δεν είναι στο απυρόβλητο. Δηλαδή,επειδή κάποιοι μου έχουν πει ότι ο Ντοστό είναι ο κορυφαίος μυθιστοριογράφος όλων των εποχών,πρέπει εγώ να το χάψω άκριτα και να ανάγω σε αριστούργημα ό,τι διαβάζω;Επ' ουδενεί αλεπουδενεί!!!Και ποιος ξέρει αν σε 100 χρόνια,για αυτούς τους λόγους που θίγουμε, ο Ντοστό δεν θεωρείται τόσο μεγάλος;

Περιμένω τον αντίλογο με ανυπομονησία!

 

[Γλωσσολάγνος]

Πριν υπάρξει αντίλογος, ας υπάρξει ενίσχυση αυτών που ειπώθηκαν από τον Αμον και τη Χρυς, με τη δική μου γνώμη.

Πράγματι, έχω αναρωτηθεί κι εγώ γι' αυτούς τους τεράστιους ντοστογιεφσκικούς μονολόγους που έχουν έκταση σελίδες επί σελίδων, χωρίς διακοπή από κάποιον συνομιλητή. Και σκέφτομαι πώς γίνεται αυτό το χαρακτηριστικό να υπάρχει σ' έναν συγγραφέα που θεωρείται τόσο μεγάλος; Πώς μπορεί άλλοι να παραβλέπουν, ή ακόμα να βλέπουν και σαν θετικό, κάτι που για μένα (και για άλλους φίλους της λογοτεχνίας όπως τη Χρυς και τον Αμον παραπάνω) είναι από κουραστικό μέχρι εκνευριστικό;

Το ζήτημα αυτό ήθελα κι εγώ να το θίξω από καιρό. Το καλοκαίρι είχα αρχίσει να διαβάζω τον Ηλίθιο, αλλά η ανάγνωσή του διακόπηκε κάπου κοντά στο τέλος του Α' τόμου, για διάφορους εξω-λογοτεχνικούς λόγους. Τα πολλά πρόσωπα κατάφερα και τα έφερα βόλτα κρατώντας σημειώσεις για το καθένα: ποιός είναι ο τάδε, ποιούς άλλους χαρακτήρες γνωρίζει, υπό ποιές συνθήκες κι από πότε, γιατί αντιπαθεί τον δείνα, γιατί φέρεται έτσι στον άλλον, κ.λπ. Διαφορετικά δεν έβγαζα άκρη. Έπρεπε συνεχώς να επιστρέφω σε προηγούμενες σελίδες και να αναζητώ στοιχεία, και συνήθως δεν μπορούσα να εντοπίσω πού έχει ειπωθεί τί. Έτσι, η μόνη λύση ήταν οι σημειώσεις. Και τις κρατούσα γιατί πίστευα ότι όλα, μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, είχαν κάποια σημασία, και όσο προχωρούσε η πλοκή θα έδεναν μεταξύ τους και θα συμπλήρωναν μία πλήρη, αναπάντεχη ίσως εικόνα, σαν σκόρπια κομμάτια από παζλ. Δεν ήθελα να αφήσω τίποτα να "πέσει κάτω". Αναρωτιέμαι αν τελικά είναι περαστικές λεπτομέρειες που δεν έχουν καμία άλλη σημασία πέρα απ' το να δώσουν αληθοφάνεια στην αφήγηση και στις συνθήκες υπό τις οποίες δρα ο κάθε χαρακτήρας.

Το ζήτημα των τεράστιων μονολόγων και της γενικότερης φλυαρίας το είχα δεχτεί μέχρι ένα σημείο, θεωρώντας ότι ήταν μια ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου μυθιστορήματος. Τον Δεκέμβριο όμως, που είχα ξεκινήσει να διαβάζω το Έγκλημα και τιμωρία, αφού τελείωσα το πολύ ελκυστικό πρώτο κεφάλαιο, με απογοήτευση διαπίστωσα στο δεύτερο κεφάλαιο ότι η φλυαρία και η πληθώρα πληροφοριών και προσώπων υπάρχουν κι εδώ. Συγκεκριμένα, ένας χαρακτήρας που μόλις είχε εμφανιστεί (Μαρμελάντοφ) αρχίζει να λέει την ιστορία της ζωής του αραδιάζοντας ένα σωρό γεγονότα και πρόσωπα. Αδυνατούσα να παρακολουθήσω το κείμενο, και ούτε ήθελα να διανοηθώ ότι θα χρειαζόμουν σημειωματάριο καί για το Έγκλημα.

Η Χρυς, για να δικαιολογήσει τη φλυαρία του Μαρμελάντοφ, μου είπε ότι είναι πιωμένος. Το δέχομαι, αλλά και πάλι, το να μάθω ένα σωρό νέα δεδομένα για τη ζωή ενός χαρακτήρα που μόλις τώρα εμφανίστηκε στο μυθιστόρημα, με απώθησε τόσο πολύ που, ακόμα και μετά από 4-5 απόπειρες, το κεφάλαιο το σταμάτησα στον ίδιο μονόλογο. Και από τότε δεν το ξαναέπιασα το βιβλίο. Δεν ξέρω αν είναι δική μου παραξενιά, αλλά θεωρώ ότι μία λεπτομερής ανασκόπηση της ζωής ενός προσώπου, θα μπορούσε να είναι άκρως ενδιαφέρουσα αφού τον είχαμε γνωρίσει αρκετά κι αφού είχαμε καταλάβει κάποια πράγματα για τον χαρακτήρα του. Αλλά ο Μαρμελάντοφ, με το "καλημέρα", αρχίζει και λέει, λέει, λέει... Κι εμένα αυτό με έκανε να χάσω το ενδιαφέρον και την υπομονή μου.

Και φυσικά, Αμόν, θα συμφωνήσω ότι το να μας παρουσιάζεται ο Ντοστογιέφσκι ή ο οποιοσδήποτε λογοτέχνης σαν αριστουργηματικός, δεν σημαίνει πως θα τον προσκυνούμε και θα (προσποιηθούμε ότι) λατρεύουμε το γράψιμό του (ακόμα κι αν μας κουράζει). Μου κάνει όμως εντύπωση το εξής: το να είναι ένας συγγραφέας δύσκολος (να μιλά με δύσκολες λέξεις, να πραγματεύεται δύσκολα φιλοσοφικά ζητήματα, να μιλά με συμβολισμούς), το δέχομαι. Αλλά το να είναι κουραστικός και με μη ρεαλιστικούς μονολόγους, και ταυτόχρονα να ανήκει στους κορυφαίους της παγκόσμιας λογοτεχνίας, μου φαίνεται τόσο παράταιρο... Περιμένω κι εγώ λοιπόν με περιέργεια να διαβάσω γιατί αυτό το χαρακτηριστικό το παραβλέπουν οι οπαδοί του Ντοστογιέφσκι, ή γιατί τους φαίνεται ακόμα και σαν αρετή του ύφους του.

 

[Χρυσηίδα]

Πάντως, θα ήθελα να διαχωρίσω τη θέση μου κάπως από αυτές του Μόντι και του Λάγνου. Το Έγκλημα μου άρεσε. Το διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον και πραγματικά υπήρξαν σ' αυτό στιγμές που με καθήλωσαν.

Μία τίμια άποψή μου για το συγκεκριμένο βιβλίο, θα ήταν ότι είναι ένα σπουδαίο μυθιστόρημα, που σε κάποια σημεία κάνει "κοιλιά". Και τα σημεία αυτά είναι αυτά που αναφέραμε παραπάνω, τα τεράστια διαλογικά μέρη.

Όσο για το τέλος του, το βρήκα πραγματικά συγκλονιστικό και το έχω αναφέρει και αλλού.

Ένα ακόμα στοιχείο που θαύμασα πραγματικά ήταν η χρήση των ονείρων από τον Ντοστογιέφσκι. Θυμάμαι δύο όνειρα που βλέπει ο Ρασκόλνικοφ, το ένα στην αρχή του βιβλίου, που αφορά ένα βίωμα της παιδικής του ηλικίας και το άλλο περίπου στη μέση, που αντανακλά την αγωνία του για το αν θα αποκαλυφθεί το έγκλημά του. Ίσως δεν έχω ξαναπετύχει πιο άρτια ενσωματωμένα όνειρα σε αφήγηση.

Όπως είναι φυσικό, και τα όνειρα συμβάλλουν στο να σκιαγραφηθεί ο χαρακτήρας του ήρωα, και μάλιστα η συγκεκριμένη ψυχολογία του την δεδομένη στιγμή.

 

[Γλωσσολάγνος]

Να ξεκαθαρίσω ότι δεν έχω σχηματίσει συνολική γνώμη ούτε για τον Ηλίθιο, ούτε για το Έγκλημα, εφόσον δεν τα έχω ολοκληρώσει. Η αποσπασματική μου επαφή με αυτά τα έργα, μου επιτρέπει να σταθώ καθαρά στην κριτική της αφηγηματικής τεχνικής τού συγγραφέα. Και πάνω απ' όλα έχω περιέργεια να μάθω γιατί αυτοί που αγαπούν τον Ντοστογιέφσκι θεωρούν τις συγκεκριμένες τεχνικές αποτελεσματικές. Και δεν το λέω αυτό επιθετικά, αλλά με πραγματική περιέργεια. Και είναι, νομίζω, μία σωστή βάση πάνω στην οποία μπορούμε να συζητήσουμε για ένα θέμα που εμπλέκει σε μεγάλο βαθμό το προσωπικό γούστο.

 

[Ιωάννα]

Ότι είναι κάπως φλύαρος και εγώ συμφωνω.Έχω διαβάσει μονο το έγκλημα απο ντοστό και μου άρεσε παρα πολυ!δεν με ενόχλησε τίποτα το απόλαυσα πραγματικά.Όσο για τον Μαρμελάντοφ που αναφέρεις λάγνε το ότι αρχίζει να μιλάει κατευθείαν για την ζωή του ίσα-ίσα προκαλεί έκπληξη και περισσότερο ενδιαφέρον θα'λεγα παρά το αντίθετο που λες...καλά αυτά ειναι προσωπικά γούστα βέβαια οπότε δεν επιμένω...
Πάντως όταν πήρα να διαβάσω τους αδερφούς Καραμάζωφ είχα το πρώτο πρόβλημα που ανέφερε ο μόντι. Πολλά πρόσωπα μπερδεμένες καταστάσεις,και δεν είχα την υπομονή να κάτσω να το παιδευτώ και το παράτησα...Βασικά θεωρώ πως ένα βιβλίο πρέπει να σε οδηγεί από μόνο του όχι να το ψαχουλεύεις για να καταλάβεις την υπόθεση...Πάντως εμένα μου αρέσει ο Ντοστό γιατί αυτή η ανάλυση των χαρακτήρων, που μπαίνει στο μυαλό τους και παρουσιάζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, με τρελαίνει!(ειδικά στο μυαλό του δολοφόνου;))

 

[Αμοντιλιάδο]

Χρυσ,δεν είπα ποτέ ότι δεν μου αρέσει εμένα!Το Έγκλημα το είχα σχεδόν λατρέψει και ο Ηλίθιος το κακό που έχει είναι ότι έχω χάσει τη μπάλα με όλα αυτά που γίνονται. Κατά τα άλλα,τα διαβάζω με ευχαρίστηση. Ιδιαίτερα τα διηγήματα και οι νουβέλες του, είναι από τα αγαπημένα μου του είδους!

 

[Φαροφύλακας]

Τα περισσότερα έργα τού Ντοστογιέφκη τα διάβασα πριν δέκα χρόνια, τελευταία επαφή μαζί του ο "Ηλίθιος" που τον διάβασα για δεύτερη φορά πριν καμιά πενταετία. Και είμαι βέβαιος πως θα τον ξαναδιαβάσω κάποια στιγμή.

Οπότε, δεν θυμάμαι πραγματικά τις τεχνικές τού συγγραφέα και μήτε μπορώ να αναλύσω και πολλά. Άλλωστε, γενικώς δεν πολυαναλύω την λογοτεχνία και γνωρίζετε την άποψή μου πως η τέχνη έχει μόνο υποκειμενική αποτίμηση.

Τον αγαπώ τον Ντοστογιέφσκη και τον παραδέχομαι σαν τον καλύτερο συγγραφέα που έχω διαβάσει στον κλασικό μυθιστόρημα. Ακριβώς για τους αντίθετους λόγους από αυτούς που αναφέρατε πιο πάνω.

Για εμένα ο Φιοντώρ δεν είναι καθόλου φλύαρος. Μήτε και είδα πουθενά ποτέ "κοιλιά". Ακριβώς το αντίθετο, θυμάμαι κατά την ανάγνωση συχνά να αναρωτιέμαι "Μα πώς είναι δυνατόν να γράφει τόσο εκτενές μυθιστόρημα που αποτελείται από τόμους και να μην κάνει ούτε μια σελίδα κοιλιά!". Θυμάμαι να κλείνω για μια στιγμή το βιβλίο γεμάτος ανησυχία μην φτάνω στο τέλος και γεμάτος χαρά να ανακαλύπτω πως έχω άλλον έναν τόμο μπροστά. Θυμάμαι επίσης να κάνω μικρή παύση για να αναλογιστώ την καλή λογοτεχνία!

Τα πρόσωπα και τα πολλά ρωσικά ονόματα δεν με μπέρδεψαν ποτέ ούτε στιγμή. Δεν θυμάμαι επίσης να μπερδεύομαι με οποιονδήποτε τρόπο όσον αφορά την πλοκή ή οτιδήποτε άλλο.

Για εμένα τα μεγάλα έργα του "Έγκλημα και Τιμωρία", "Ο Ηλίθιος", "Αδερφοί Καραμάζοφ", "Ο Έφηβος", "Ο Παίχτης", "Οι Δαιμονισμένοι" κτλ. είναι ένα-ένα όλα μεγάλα αριστουργήματα. Και όμοια με ένα μουσικό αριστούργημα τού Μότσαρτ ή τού Μπαχ που δεν σε παίρνει να μετατοπίσεις ούτε νότα, έτσι κι εδώ δεν μπορείς να βγάλεις λέξη γιατί το τέλειο δεν επιδέχεται αλλαγή ή διόρθωση.

Αυτά τα οποία είδατε εσείς, εγώ είδα ακριβώς το αντίθετο! Και δυστυχώς δεν μπορώ (πέρασε καιρός, δεν θυμάμαι) να αναλύσω τεχνικές κτλ.

 

[Χρυσηίδα]

Αυτά τα οποία είδατε εσείς, εγώ είδα ακριβώς το αντίθετο! Και δυστυχώς δεν μπορώ (πέρασε καιρός, δεν θυμάμαι) να αναλύσω τεχνικές κτλ.

Νομίζω ότι δεν χρειάζεται ανάλυση. Αυτό που λες τα λέει όλα. Ο καθένας προσλαμβάνει αλλιώς το κάθε τι.

Δηλαδή, από τη στιγμή που εσύ δε θα αφαιρούσες τίποτα και κάποιοι θα θέλαμε το Έγκλημα χωρίς εκείνον τον απερίγραπτο διάλογο του ανακριτή με τον Ρασκόλνικοφ, έστω χωρίς αυτόν, τότε τι να πούμε αλήθεια;

Γούστα ...

 

[Λορένα]

Βλεπω οι αποψεις ειναι ή του ύψους ή του βαθους.

Εμενα ειναι στην μεση. Το εργο που εχω διαβασει ειναι το : εγκλημα και τιμωρια, και οι οποιες εντυπωσεις ειναι μονο απο αυτο (προς το παρον).

Ο Ντοστο.. μου αρεσε παρα πολυ για την αναλυση των χαρακτηρων του (σε επιπεδο που ζηλευει και ο καλυτερος ψυχολογος) και για την επισης λεπτομερη αναλυση των σκηνων που καταγραφει ως και την τελευταια αντιδραση, σκεψη συναισθημα.

Απο την αλλη ομως, ειναι λιγο βαρετος. Ειδικα για οσους δεν "απολαμβανουν" την αναγνωση. Και λεγοντας "απολαμβανουν" εννοω.. να καθισουν αναπαυτικα και να ξεχαστουν στο διαβασμα. Αυτο ομως.. δεν ειναι το σημαντικοτερο. Απαιτει κατα την γνωμη μου μια ποιο προσεχτικη και διεισδυτικη ματια στους χαρακτηρες (και επειτα αναλυση αυτων) και ο Ντοστο αυτο κανει.

Θυμαμαι χαρακτηριστικα το σκηνικο με το τραπεζι της κηδειας, ποσες σελιδες αφιερωσε για να μας το περιγραψει αναλυτικοτατα.

Με κουρασε η αφηγηση του Μαρμελαντωφ, την οποια και περασα στα πολυ γρηγορα (και ειπα : ωχ τι με περιμενει παρακατω.. δεν αρχισαμε καλα), το παρακατω ομως.. ειχε πολυ ενδιαφερον, και παραδεχομαι πως ηταν απαραιτητη αυτη η αφηγηση για την συνεχεια του εργου (και παλι, οχι σε τετοιο βαθμο. Με τον Μαρμελαντωφ το παρακανε ).

Απο κει και περα υπηρξαν σκηνες που πραγματικα απολαυσα και την τελευταια βασανιστικη λεπτομερεια που εδωσε ο Ντοστο, και αλλες σκηνες που τις περασα καπως πιο γρηγορα.

Μένω ομως στον καταπληκτικο τροπο που εχει να σκιαγραφει χαρακτηρες, και το ποσο καλα γνωριζει τις ανθρωπινες αντιδρασεις

 

[Αμοντιλιάδο]

Εγώ ελπίζω να ξεκαθάρισα κατανοητά ότι μου αρέσει,απλά δεν τρελαίνομαι κιόλας.Κανείς σας όμως δεν έθιξε και τα άλλα θέματα που έβαλα στο τραπέζι,λες και μίλησα μόνο για τη φλυαρία.Επαναλαμβάνω,λοιπόν:Ο Ντόστο γράφει πιο πολύ σαν επιστήμονας,σαν ψυχολόγος,παρά σαν λογοτέχνης.Πού είναι η ποίηση,η ομορφιά των λέξεων και των περιγραφών,θέλγητρα που θα περίμενε κανείς από τον "μεγαλύτερο μυθιστοριογράφο";Έξω από τα πρόσωπα και τις σκέψεις τους,δεν μοιάζει να υπάρχει ούτε κόσμος,ούτε η γοητεία του ήλιου και της ημέρας,ούτε ο ρομαντισμός και η ηρεμία της νύχτας.Είναι σα να διαδραματίζονται όλα σε ένα ενιαίο,άμορφο επίπεδο.

 

[Φαροφύλακας]

Λογοτεχνία δεν είναι απαραίτητα να μιλάς για την ομορφιά τού ήλιου και τής ημέρας. Προσωπικά μάλιστα, συνήθως με κουράζουν τέτοιες περιγραφές. Όπως έχω πει και αλλού έχω παραλείψει ολόκληρο το κεφάλαιο στην Παναγία των Παρισίων όπου ο Ουγκό περιγράφει πώς ήταν κάποτε το Παρίσι και πιτσιρικάς θυμάμαι σχεδόν να εξοργίζομαι κάπου με μια βαρετή για μένα περιγραφή των σύννεφων, νομίζω πως ήταν σε κάποιο βιβλίο τού Τομ Ρόμπινς.

Πράγματι, ο Φιοντώρ δείχνει μια βαθιά κατανόηση τής ανθρώπινης ψυχής μα αυτό δεν τον κάνει λιγότερο λογοτέχνη. Εγώ π.χ. δεν θα περίμενα "κάτι παραπάνω" από αυτόν διότι, για εμένα, το κλασικό μυθιστόρημα δεν πάει πιο πάνω.

Όλα λογοτεχνία είναι: και αυτά και τα άλλα, και τα τέτοια και τα έτσι. Απλά είναι τί αρέσει στον καθένα.

 

[Αμοντιλιάδο]

Φάρε,προφανώς και δεν κυριολεκτούσα σε αυτό που είπα για τη"μέρα και τον ήλιο"...Εννοούσα ότι σε ολόκληρο το κείμενο είναι ψυχρός(για μένα) και δεν παραθέτει ούτε στοιχειώδεις περιγραφές για να έχεις μια ιδέα.Δεν σου είπα να γράψει σελίδες επί σελίδων,κατί που ωστόσο το κάνει υπέρμετρα στους διαλόγους,αλλά μια παραγραφούλα δεν θα έβλαπτε!

Επίσης,να πω,Φάρε,ότι η στήριξη σου στον Ντόστο μού φέρνει στο μυαλό την πίστη στο Θεό,με την έννοια ότι λες ''απλά μου αρέσει,τον λατρεύω κτλ" χωρίς να μας λες όμως γιατί!!Θα περίμενα πιο συγκεκριμένη απάντηση από την βολική και σχετικιστική χρήση του "περί'ορέξεως κολοκυθόπιτα", η οποία στην τελική μπορεί να εξυπηρετήσει και έναν αναγνώστη του Κοσμοπόλιταν,που κάλλιστα μπορεί να αποκριθεί:"για εμένα Τέχνη είναι,και μάλιστα υψηλή". Τα λέω αυτά γιατί πραγματικά θέλω να δω πώς αντιλαμβάνονται οι "θαυμαστές'' του τον συγγραφέα,έτσι ώστε να τον αγαπήσω,αν γίνεται,περισσότερο.

 

[Φαροφύλακας]

Κι όμως, ειδικά με την τέχνη, έτσι λειτουργεί.

Ο "Ηλίθιος" π.χ. μου αρέσει ακριβώς επειδή είναι έτσι όπως είναι. Δεν είναι τα επιμέρους συστατικά ένα-ένα που αγαπώ αλλά το σύνολο σαν σύνθεση.

Μιας και μου ζητήθηκε όμως, να πω πως γενικότερα στον Φιοντώρ αγαπώ την πλούσια πλοκή, τους ρεαλιστικούς (για εμένα) διαλόγους, τις ρεαλιστικές ανθρώπινες καταστάσεις, την καλή σκιαγράφηση των χαρακτήρων με την αριστοτεχνική ψυχολογική εμβάθυνση, το δραματικό στήσιμο, την πρωτότυπη πλοκή, την καλή λογοτεχνική γλώσσα κ.α.

Βέβαια αυτό δεν λέει και πολλά. Μπορεί να διαβάσω κάποιο μυθιστόρημα κάποιου άλλου συγγραφέα που να έχει όλα αυτά τα στοιχεία ένα-ένα και να μην μου αρέσει καθόλου σαν σύνολο.

Είναι το συνολικό αποτέλεσμα που φτάνει σε εμένα, και αυτό, όπως βγαίνει από το χέρι του Φιοντώρ, είναι για εμένα όμορφο κι αψεγάδιαστο, θαυμαστό και πολύ αγαπημένο.

 

[Χρυσηίδα]

Η τέχνη, βέβαια, αποτελείται από συστατικά, που μπορούν να εντοπιστούν, να αναλυθούν, να συγκριθούν κλπ.

Ο Ντόστο γράφει πιο πολύ σαν επιστήμονας,σαν ψυχολόγος,παρά σαν λογοτέχνης.Πού είναι η ποίηση,η ομορφιά των λέξεων και των περιγραφών,θέλγητρα που θα περίμενε κανείς από τον "μεγαλύτερο μυθιστοριογράφο";Έξω από τα πρόσωπα και τις σκέψεις τους,δεν μοιάζει να υπάρχει ούτε κόσμος,ούτε η γοητεία του ήλιου και της ημέρας,ούτε ο ρομαντισμός και η ηρεμία της νύχτας.Είναι σα να διαδραματίζονται όλα σε ένα ενιαίο,άμορφο επίπεδο.

Μόντι, δεν έχω διαβάσει τον Ηλίθιο αλλά από το Έγκλημα και τον Αιώνιο Σύζυγο που έχω διαβάσει, η εντύπωσή μου είναι διαμετρικά αντίθετη από τη δική σου.

Τα βιβλία του Ντοστογιέφσκι είναι γεμάτα λογοτεχνικότητα. Αν καθόμουν να αραδιάσω όλα τα σημεία που ο συγγραφέας ξεδιπλώνει το μεγαλείο του, θα χρειαζόμουν όχι σελίδες, τόμους.

Θα σταθώ, λοιπόν, σε δυο - τρία σημεία από το Έγκλημα. Πάρε μια γεύση από ένα όνειρο :

"Οι καρέκλες, ο καθρέφτης, το κίτρινο ντιβάνι κι οι μικρές λιθογραφίες στις κορνίζες. Ένα τεράστιο, στρογγυλό μπρουντζοκόκκινο φεγγάρι κοίταζε κατευθείαν στα παράθυρα. «Απ’ το φεγγάρι θα είναι η τόση ησυχία» σκέφτηκε ο Ρασκόλνικοφ. «Σίγουρα προσπαθεί τώρα να λύσει κάποιο αίνιγμα»"

Και λίγη «φιλοσοφία» :

"«Πού το διάβασα» σκεφτόταν ο Ρασκόνλικοφ, προχωρώντας πιο πέρα, «πού το διάβασα πως ένας καταδικασμένος σε θάνατο, μιαν ώρα πριν απ’ την εκτέλεση λέει ή σκέφτεται πως, αν αναγκαζόταν να ζήσει κάπου σ’ ένα ψηλό μέρος, σ’ έναν απότομο βράχο και σ’ έναν τόσο στενό τόπο, ώστε να χωράνε μονάχα τα δυο του πέλματα και γύρω γύρω να’ ναι βαθιά χαράδρα, ωκεανοί, αιώνιο σκοτάδι, αιώνια μοναξιά κι αιώνια θύελλα και να μένει έτσι όρθιος σε μια πήχη χώρο όλη του τη ζωή, χίλια χρόνια, μιαν ολόκληρη αιωνιότητα, ο κατάδικος λέει πως είναι καλύτερο να ζήσει έτσι, παρά να πεθάνει τώρ’ αμέσως! Μονάχα να ζήσει, να ζήσει, μονάχα να ζήσει. Ας ζήσει όπως και να’ ναι, φτάνει μονάχα να ζήσει. Τι μεγάλη αλήθεια! Θεέ μου, τι μεγάλη αλήθεια! Ο άνθρωπος είναι άτιμος! Κι είναι άτιμος εκείνος που τον λέει άτιμο γι’ αυτό», πρόσθεσε ύστερα από λίγο."


Δεν ξέρω, κατά πόσο φαίνεται η αποτελεσματικότητά τους έτσι όπως τα παραθέτω αποκομμένα, αλλά σίγουρα δείχνουν ότι ο Ντοστό δεν γράφει σαν επιστήμονας, αλλά σαν καλλιτέχνης, με την πένα βουτηγμένη στο αίμα.

Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι τον αδικούμε όταν λέμε ότι είναι μαέστρος στην ψυχογράφηση των ηρώων. Ο Ντοστό δεν είναι μόνο αυτό. Ο Ντοστό μιλάει για όλους και για όλα. Μιλάει για τη ζωή και το θάνατο, τις ανθρώπινες σχέσεις, τον ανθρώπινο πόνο και την ανθρώπινη, υπαρξιακή αγωνία. Και το κάνει με την τέχνη του. Μέσα από την πλοκή και τους χαρακτήρες του, μέσα από εξαιρετικές περιγραφές και μια γλώσσα που λειτουργεί σε παραπάνω από ένα επίπεδα.

 

[Αμοντιλιάδο]

Φάρε,συμφωνώ με αυτά που λες,έτσι είναι...

Χρυς,εντάξει,να παραθέτεις δυο γραμμές από εκατοντάδες σελίδες,δεν λέει και τίποτα. Σίγουρα υπάρχουν τέτοια στο έργο του,απλά ΕΓΩ προσωπικά θα ήθελα περισσότερα.Όσο για το φιλοσοφικό απόσπασμα,αυτό στιγμή δεν το έχω αμφισβητήσει.

Όπως και να έχει,να πω ότι μέχρι στιγμής το 2ο μέρος είναι πάρα πολύ καλό,η δε ιστορία με τον Ιππόλυτο συγκλονιστική. Ανέτρεξα σε κάποιες συνόψεις και παρουσιάσεις χαρακτήρων στο διαδίκτυο,για να ξεθολώσω μερικά σημεία και να θυμηθώ τί παίζει,οπότε τώρα είναι πολύ πιο απολαυστική η ανάγνωση.

 

[Αμοντιλιάδο]

Λοιπόν,το τελείωσα σήμερα και έχω να πω ότι είμαι παραπάνω από ικανοποιημένος:το 2ο μέρος έφυγε αέρας,απολαυστικότατο και τελικά συγκλονιστικό. Σε αυτό βοήθησε το ότι ήταν πιο ξεκάθαρα τα πράγματα και δεν είχα χάσει τον μπούσουλα, με αποτέλεσμα να με ενδιαφέρουν περισσότερο τα τεκταινόμενα. Τελικά, το μεγαλύτερο πρόβλημα με το βιβλίο ήταν ότι ξεχνούσα καταστάσεις και πρόσωπα,αλλά μόλις ξεπεράστηκε αυτό παραδέχτηκα το μεγαλείο της γραφής. Θα ήθελα, αν γίνεται, να συζητήσουμε μερικά πράγματα σχετικά με τα κίνητρα και τις πράξεις των ηρώων,αλλά δεν ξέρω, εδώ ή κάπου αλλού;

 

[Φαροφύλακας]

Ξεκίνησε νέο νημάτιο για τον Ηλίθιο.

 

[Γλωσσολάγνος]

Αμον, χαίρομαι που, αν και «προκατειλημμένος», ικανοποιήθηκες και με το παραπάνω με τον Ηλίθιο. Πιστεύω ότι κάπως έτσι θα νιώσω κι εγώ: όταν ξεπεράσω την πληθώρα πληροφοριών και προσώπων, και εστιάσω περισσότερο σε όσα συμβαίνουν, τότε θα το απολαύσω αυτό το μυθιστόρημα. Τον Ηλίθιο θα τον ξαναρχίσω μάλλον από τον Μάιο, που θα έχω πολύ ελεύθερο χρόνο.