Με την ευρύτερη έννοια, σύμβολο είναι οτιδήποτε σημαίνει κάτι, κατ’ αυτήν την έννοια κάθε λέξη αποτελεί σύμβολο. Στη λογοτεχνία, όμως, ο όρος χρησιμοποιείται για μια λέξη ή έκφραση που μπορεί να σημαίνει κάτι άλλο πέρα από την αρχική του σημασία ή να παραπέμπει σε ένα φάσμα αναφορών πέραν του ιδίου.
Ορισμένα σύμβολα είναι «συμβατικά» ή «δημόσια», όπως π.χ. ο σταυρός ή η σημαία. Αυτό σημαίνει ότι η απώτερη σημασία τους είναι καθορισμένη στο πλαίσιο μιας δεδομένης κουλτούρας. Με άλλα λόγια, δε θέλει και πολύ κόπο να καταλάβει κανείς ότι ο σταυρός παραπέμπει στη θυσία ή στην αγάπη, ανάλογα βέβαια και με τα συμφραζόμενα.
Υπάρχουν, όμως, και κάποια σύμβολα περισσότερο «ιδιωτικά», που κάποιοι δημιουργοί χρησιμοποιούν συχνά, που η δευτερεύουσα σημασία τους είναι δική τους επινόηση. Στην περίπτωση αυτή, η ερμηνεία του συμβόλου είναι δυσκολότερη.
Κατά την ταπεινή μου πάντα άποψη, ο φάρος αποτελεί ένα από τα σύμβολα της πρώτης κατηγορίας, είναι δηλαδή ένα σύμβολο που μιλάει από μόνο του. Εξετάζοντάς το ψυχαναλυτικά, είναι σίγουρα ένα φαλλικό σύμβολο λόγω σχήματος. Δεν ξέρω κατά πόσο μπορεί να είναι τυχαίο ότι ο φάρος είναι γένους αρσενικού στα ελληνικά και η θάλασσα θηλυκού. Επίσης στα γαλλικά. Με λίγη ανοχή, νομίζω και στα ισπανικά. Φαλλικό σύμβολο, άρα σύμβολο κυριαρχίας.
Μετά είναι το φως. Το φως μέσα στο σκοτάδι. Που αμέσως παραπέμπει στο σωστό προσανατολισμό, στο στόχο. Και αφού μιλάμε για λογοτεχνία, εννοούμε το στόχο, τον προσανατολισμό του ανθρώπου, την προσπάθειά του να ορίσει τη ζωή του, να ερμηνεύσει τα γεγονότα, να ανακαλύψει τον εαυτό του. Είναι επίσης σημαντικό, ότι ο φάρος είναι ένα βήμα πριν το λιμάνι, οδηγεί στο λιμάνι. Και το λιμάνι είναι σαφέστατα ένα ακόμα σύμβολο, της ασφάλειας, της παρηγοριάς, της ζεστής αγκαλιάς.
Ένα τελευταίο στοιχείο, είναι το ύψος του. Ο φάρος μπορεί να είναι ορατός, συμπαγής και απτός αλλά είναι δύσκολο να τον φτάσει κανείς. Η προσέγγισή του αποτελεί κατόρθωμα. Λαμβάνοντας υπόψη και τα προβλήματα που δημιουργεί η θάλασσα, τα πράγματα γίνονται ακόμα δυσκολότερα.
Ένας αξεπέραστος λογοτεχνικός φάρος βρίσκεται στο βιβλίο της Βιρτζίνιας Γουλφ Μέχρι το Φάρο. Ο φάρος της Γουλφ έχει όλες αυτές τις παρασημάνσεις που ανέφερα εγώ εδώ και ίσως πολλές ακόμα. Είναι σίγουρα στόχος. Οι ήρωες του βιβλίου ζουν σε ένα αποστειρωμένο, σκοτεινό περιβάλλον, που υπαγορεύεται από τις κοινωνικές συμβάσεις και από τους ρόλους τους μέσα στην οικογένεια. Ο καθένας τους επιθυμεί το φως, και όλοι τους ανυπομονούν να κάνουν μια εκδρομή μέχρι το φάρο. Για τον καθένα ο φάρος σημαίνει και κάτι διαφορετικό, αλλά πολύ βαθιά, πολύ εσωτερικά, αυτός ο πόθος τους να πατήσουν τη σταθερή γη που περιβάλλει το φάρο θα είναι μια νίκη γι’ αυτούς, μια νίκη ενάντια στην αλήθεια που όλοι τους γνωρίζουν, ότι τα πάντα γύρω μας είναι εφήμερα.
Είναι μια πολύ πρόχειρη προσέγγιση και προσπάθησα να πω όσα πιο πολλά γινόταν με όσα το δυνατόν λιγότερα λόγια. Ελπίζω να βγάζουν νόημα.
Ορισμένα σύμβολα είναι «συμβατικά» ή «δημόσια», όπως π.χ. ο σταυρός ή η σημαία. Αυτό σημαίνει ότι η απώτερη σημασία τους είναι καθορισμένη στο πλαίσιο μιας δεδομένης κουλτούρας. Με άλλα λόγια, δε θέλει και πολύ κόπο να καταλάβει κανείς ότι ο σταυρός παραπέμπει στη θυσία ή στην αγάπη, ανάλογα βέβαια και με τα συμφραζόμενα.
Υπάρχουν, όμως, και κάποια σύμβολα περισσότερο «ιδιωτικά», που κάποιοι δημιουργοί χρησιμοποιούν συχνά, που η δευτερεύουσα σημασία τους είναι δική τους επινόηση. Στην περίπτωση αυτή, η ερμηνεία του συμβόλου είναι δυσκολότερη.
Κατά την ταπεινή μου πάντα άποψη, ο φάρος αποτελεί ένα από τα σύμβολα της πρώτης κατηγορίας, είναι δηλαδή ένα σύμβολο που μιλάει από μόνο του. Εξετάζοντάς το ψυχαναλυτικά, είναι σίγουρα ένα φαλλικό σύμβολο λόγω σχήματος. Δεν ξέρω κατά πόσο μπορεί να είναι τυχαίο ότι ο φάρος είναι γένους αρσενικού στα ελληνικά και η θάλασσα θηλυκού. Επίσης στα γαλλικά. Με λίγη ανοχή, νομίζω και στα ισπανικά. Φαλλικό σύμβολο, άρα σύμβολο κυριαρχίας.
Μετά είναι το φως. Το φως μέσα στο σκοτάδι. Που αμέσως παραπέμπει στο σωστό προσανατολισμό, στο στόχο. Και αφού μιλάμε για λογοτεχνία, εννοούμε το στόχο, τον προσανατολισμό του ανθρώπου, την προσπάθειά του να ορίσει τη ζωή του, να ερμηνεύσει τα γεγονότα, να ανακαλύψει τον εαυτό του. Είναι επίσης σημαντικό, ότι ο φάρος είναι ένα βήμα πριν το λιμάνι, οδηγεί στο λιμάνι. Και το λιμάνι είναι σαφέστατα ένα ακόμα σύμβολο, της ασφάλειας, της παρηγοριάς, της ζεστής αγκαλιάς.
Ένα τελευταίο στοιχείο, είναι το ύψος του. Ο φάρος μπορεί να είναι ορατός, συμπαγής και απτός αλλά είναι δύσκολο να τον φτάσει κανείς. Η προσέγγισή του αποτελεί κατόρθωμα. Λαμβάνοντας υπόψη και τα προβλήματα που δημιουργεί η θάλασσα, τα πράγματα γίνονται ακόμα δυσκολότερα.
Ένας αξεπέραστος λογοτεχνικός φάρος βρίσκεται στο βιβλίο της Βιρτζίνιας Γουλφ Μέχρι το Φάρο. Ο φάρος της Γουλφ έχει όλες αυτές τις παρασημάνσεις που ανέφερα εγώ εδώ και ίσως πολλές ακόμα. Είναι σίγουρα στόχος. Οι ήρωες του βιβλίου ζουν σε ένα αποστειρωμένο, σκοτεινό περιβάλλον, που υπαγορεύεται από τις κοινωνικές συμβάσεις και από τους ρόλους τους μέσα στην οικογένεια. Ο καθένας τους επιθυμεί το φως, και όλοι τους ανυπομονούν να κάνουν μια εκδρομή μέχρι το φάρο. Για τον καθένα ο φάρος σημαίνει και κάτι διαφορετικό, αλλά πολύ βαθιά, πολύ εσωτερικά, αυτός ο πόθος τους να πατήσουν τη σταθερή γη που περιβάλλει το φάρο θα είναι μια νίκη γι’ αυτούς, μια νίκη ενάντια στην αλήθεια που όλοι τους γνωρίζουν, ότι τα πάντα γύρω μας είναι εφήμερα.
Είναι μια πολύ πρόχειρη προσέγγιση και προσπάθησα να πω όσα πιο πολλά γινόταν με όσα το δυνατόν λιγότερα λόγια. Ελπίζω να βγάζουν νόημα.
Last edited:
)
