Καλημέρα σε όλους.
Όπως λέει κι ο τίτλος του νήματος, ένας κατάλογος Ελλήνων Μεταφραστών, καθώς και το σπουδαίο μεταφραστικό τους έργο, είναι σπουδαίο θέμα που δεν πρέπει να λείπει από την αγαπημένη Λέσχη του Βιβλίου. Μία καλή ευκαιρία για να κατανοήσουμε ένα επιστημονικό πεδίο και το σπουδαίο έργο του· να δούμε πόσο σημαντικό κομμάτι είναι σε ένα βιβλίο, να διαπιστώσουμε πως δεν μιλάμε για μία απλή μεταφορά γραπτού λόγου σε μία άλλη γλώσσα αλλά το πάντρεμα δύο διαφορετικών φιλολογικών κόσμων. Κάποιες φορές το αποτέλεσμα είναι άσχημο, κάποιες άλλες είναι άριστο, άλλες κορυφαίο και άλλες φορές αδύνατο.
Πολλές φορές έχω θαυμάσει μέσα από την κατηγορία: Μεταφράσεις Μελών, όλα τα αγαπημένα μέλη της Λέσχης, με τα αποσπάσματα που μας έχουν χαρίσει (ο αγαπητός οικοδεσπότης, ο Πολύτλας Οδυσσέας, ο Παρωνύμιος, η Χρυσηίδα, ο Ιαβέρης, ο Γλωσσολάγνος, ο Ναπολέοντας, η Ίζι, και τόσοι άλλοι αγαπημένοι φίλοι)· μπορούν να βεβαιώσουν καλύτερα από μένα, πόσο σημαντική προσπάθεια είναι η μεταφραστική απόδοση. Επίσης, τα μέλη όπου το επιστημονικό τους πεδίο είναι στην εκπαίδευση και στην ξένη φιλολογία (@Μπου, έχεις δουλεία στο νήμα). Προτείνω, λοιπόν, να δημιουργήσουμε μία σπουδαία συζήτηση για το θέμα, να φτιάξουμε τον κατάλογο σπουδαίων μεταφραστών καθώς και παραδείγματα (τίτλοι) από τα σπουδαία τους μεταφραστικά έργα.
Ένα πρώτο όνομα που μου έρχεται πάντα στο μυαλό είναι ο Παύλος Ζάννας (1929-1989), με το έργο ζωής: «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», Μαρσέλ Προυστ. Η μετάφραση είναι ένα αριστούργημα, όπου και οι ίδιοι οι Γάλλοι υποκλίθηκαν.
Άλλο ένα όνομα, όπου συχνά συζητιέται και στη Λέσχη του Βιβλίου, είναι του Άρη Αλεξάνδρου, μετάφραση από τα Ρωσικά, στο: «Έγκλημα και Τιμωρία» τού Ντοστογιέβσκη, από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Πόσες φορές δεν προτρέψαμε ένα μέλος να αναζητήσει τη συγκεκριμένη μετάφραση; αμέτρητες.
Πρόσφατα, για να πω κι ένα προσωπικό παράδειγμα, απόλαυσα ένα σπουδαίο βιβλίο: «Ο Καλόγερος» τού Μάθιου Λιούις, εκδόσεις: Gutenberg. H μετάφραση από τον Αλέξανδρο Κοσματόπουλο (και Κυριάκος Αθανασιάδης, μετάφραση ποιημάτων) ήταν μοναδική.
Η πρόσφατη προσφορά της εφημερίδας «Έθνος της Κυριακής», με το έργο του Ν. Καζαντζάκη («Οδύσσεια»), μία έκρηξη λέξεων· ή η απόδοση στα νεοελληνικά, της «Αποκάλυψης» του Ιωάννη, από τον σπουδαίο Οδυσσέα Ελύτη. Αμέτρητα τα σπουδαία ονόματα.
Τα θέματα, λοιπόν, που προκύπτουν είναι πολλά. Η μετάφραση ενός κειμένου από πιστή έως και «κατά νόημα», επίσης, η παράφραση ή η διασκευή. Πόσοι αναγνώστες έχουν παρατηρήσει στην πρώτη σελίδα ενός βιβλίου τα μικρά γράμματα: μετάφραση από αγγλικά, γαλλικά, ρωσικά κ.ά., ενώ το πρωτότυπο έργο είναι από άλλη γλώσσα; πόσες φορές τα μέρη ενός έργου είναι σπασμένα σε περισσότερες από μία γλώσσα; πόσες φορές οι εκδόσεις μπαίνουν στον κόπο να μας ενημερώνουν από ποια γλώσσα έγινε η μετάφραση; (πολλές φορές μπορεί να είναι και χαλασμένο τηλέφωνο; π.χ. από γερμανικά σε γαλλικά και η μισή μετάφραση από αγγλικά...).
Σταματάω εδώ γιατί οι γνώσεις μου επάνω στο θέμα είναι ελάχιστες έως μηδενικές, ελπίζω το νήμα να πλουτίσει με τις γνώσεις των αγαπημένων μελών της Λέσχης του βιβλίου, ώστε να σχηματιστεί ο σπουδαίος αυτός κατάλογος.
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
μετάφραση η [metafrasi]: 1. μεταφορά προφορικού ή γραπτού λόγου σε άλλη γλώσσα: Πιστή ~ ή κατά λέξη ~. ANT ελεύθερη ~. Έμμετρη / λογοτεχνική ~. Επίσημη ~. Διδασκαλία αρχαίων ελληνικών κειμένων από νεοελληνική ~. Aυτόματη ~, που γίνεται με ηλεκτρονικά μέσα. 2. κείμενο μεταφρασμένο:Mεταφράσεις της Bίβλου / των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.
[λόγ. < ελνστ. μετάφρα(σις) `παράφραση΄ -ση κατά τη σημ. του μεταφράζω]
[Λεξικό Μπαμπινιώτη]
μετάφραση (η) [μτγν.] {-ης κ. -άσεως │-άσεις, -άσεων} 1. η διαδικασία τής μεταφοράς και απόδοσης ενός κειμένου (προφορικού ή γραπτού) σε γλώσσα ή μορφή γλώσσας διαφορετική από αυτή τής παραγωγής του: κατά λέξη / ελεύθερη / λογοτεχνική ~ ‖ η ~ θεωρείται μια νέα δημιουργία ‖ επίσημη ~ ξένου τίτλου σπουδών από το Υπουργείο Εξωτερικών 2. (συνεκδ.) το κείμενο που προκύπτει από την παραπάνω διαδικασία: διαβάζω τη ~ ‖ ξεφύλλισε τη ~ και έδειξε ικανοποιημένος ‖ η ~ των Εβδομήκοντα (Ο') (τής Π.Δ.) ΣΥΝ. μετάφρασμα 3. μεταφράσεις (οι) βιβλία με κείμενα Αρχαίων Ελληνικών ή Λατινικών σε νεοελληνική απόδοση για μαθητική-σχολική χρήση: οι μαθητές συνηθίζουν ν' αγοράζουν μεταφράσεις για το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών.
Μετάφραση – μεταγλώττιση – διερμηνεία – παράφραση – απόδοση – ερμηνεία – διασκευή.
Όλες οι λέξεις δηλώνουν μια μεταγλωσσική επεξεργασία τού κειμένου. Η ερμηνεία (αρχικά λεγόταν και εξήγηση «καθοδήγηση», πλοήγηση στο κείμενο) είναι η προσπάθεια να αναλυθεί φιλολογικά ένα κείμενο, να δειχθούν τα νοήματα, οι ιδέες και οι προθέσεις τού συγγραφέα στο συγκεκριμένο κείμενο και να αξιολογηθεί η σημασία του. Η μετάφραση, προκειμένου για κείμενο, είναι η «μετά-βαση» (λατ. trans-latio) από μία γλώσσα (τα Αγγλικά λ.χ.) σε άλλη (μετάφραση στα Ελληνικά). Η μετάφραση προϋποθέτει κανονικά δύο διαφορετικές γλώσσες. Αν η μετάφραση αφορά στον προφορικό λόγο και γίνεται συγχρόνως με την ομιλία (παραγωγή προφορικού κειμένου), τότε χαρακτηρίζεται ως διερμηνεία. Αν η μετάφραση γίνεται σε μορφές (αρχαία και νέα, μεσαιωνική και νέα κ.ο.κ.) τής ίδιας γλώσσας, τότε είτε χρησιμοποιείται καταχρηστικώς η λ. Μετάφραση (μετάφραση τού Ομήρου από τα Αρχαία στα Νέα Ελληνικά) είτε χρησιμοποιείται ο ειδικός διαφοροποιητικός όρος μεταγλώττιση (στη λογοτεχνία χρησιμοποιήθηκε και ο όρος μεταγραφή). Στην ελληνική γλώσσα έχει επικρατήσει ο όρος μετάφραση και στις δύο περιπτώσεις, ενώ το μεταγλώττιση χρησιμοποιείται στην πράξη κυρ. για να δηλωθεί η μεταφρασμένη ομιλία των προσώπων ενός κινηματογραφικού ή τηλεοπτικού έργου (ή ντοκιμαντέρ κ.τ.ό.). Η μετάφραση ενός κειμένου μπορεί να είναι απόλυτα πιστή («κατά λέξη») ή, περισσότερο ή λιγότερο, ελεύθερη («κατά το νόημα»). Η πολύ ελεύθερη μετάφραση, που αποδίδει αδρομερώς το αρχικό (πρωτότυπο) κείμενο, δημιουργώντας μέσα από αυτό ένα παράλληλο κείμενο, λέγεται παράφραση. Όταν το παραγόμενο κείμενο απομακρύνεται περισσότερο από το πρωτότυπο, τότε έχουμε ελεύθερη απόδοση, ενώ όταν η απομάκρυνση είναι τέτοια και τόση, που να δημιουργείται ένα νέο κείμενο, βασισμένο απλώς στο πρωτότυπο, γίνεται λόγος για διασκευή. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις δημιουργούνται νέα κείμενα, που συνδέονται με το αρχικό με μεγαλύτερη ή μικρότερη διακειμενική σχέση, είναι δηλ. μεταξύ τους διακείμενα.
Όπως λέει κι ο τίτλος του νήματος, ένας κατάλογος Ελλήνων Μεταφραστών, καθώς και το σπουδαίο μεταφραστικό τους έργο, είναι σπουδαίο θέμα που δεν πρέπει να λείπει από την αγαπημένη Λέσχη του Βιβλίου. Μία καλή ευκαιρία για να κατανοήσουμε ένα επιστημονικό πεδίο και το σπουδαίο έργο του· να δούμε πόσο σημαντικό κομμάτι είναι σε ένα βιβλίο, να διαπιστώσουμε πως δεν μιλάμε για μία απλή μεταφορά γραπτού λόγου σε μία άλλη γλώσσα αλλά το πάντρεμα δύο διαφορετικών φιλολογικών κόσμων. Κάποιες φορές το αποτέλεσμα είναι άσχημο, κάποιες άλλες είναι άριστο, άλλες κορυφαίο και άλλες φορές αδύνατο.
Πολλές φορές έχω θαυμάσει μέσα από την κατηγορία: Μεταφράσεις Μελών, όλα τα αγαπημένα μέλη της Λέσχης, με τα αποσπάσματα που μας έχουν χαρίσει (ο αγαπητός οικοδεσπότης, ο Πολύτλας Οδυσσέας, ο Παρωνύμιος, η Χρυσηίδα, ο Ιαβέρης, ο Γλωσσολάγνος, ο Ναπολέοντας, η Ίζι, και τόσοι άλλοι αγαπημένοι φίλοι)· μπορούν να βεβαιώσουν καλύτερα από μένα, πόσο σημαντική προσπάθεια είναι η μεταφραστική απόδοση. Επίσης, τα μέλη όπου το επιστημονικό τους πεδίο είναι στην εκπαίδευση και στην ξένη φιλολογία (@Μπου, έχεις δουλεία στο νήμα). Προτείνω, λοιπόν, να δημιουργήσουμε μία σπουδαία συζήτηση για το θέμα, να φτιάξουμε τον κατάλογο σπουδαίων μεταφραστών καθώς και παραδείγματα (τίτλοι) από τα σπουδαία τους μεταφραστικά έργα.
Ένα πρώτο όνομα που μου έρχεται πάντα στο μυαλό είναι ο Παύλος Ζάννας (1929-1989), με το έργο ζωής: «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», Μαρσέλ Προυστ. Η μετάφραση είναι ένα αριστούργημα, όπου και οι ίδιοι οι Γάλλοι υποκλίθηκαν.
Άλλο ένα όνομα, όπου συχνά συζητιέται και στη Λέσχη του Βιβλίου, είναι του Άρη Αλεξάνδρου, μετάφραση από τα Ρωσικά, στο: «Έγκλημα και Τιμωρία» τού Ντοστογιέβσκη, από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Πόσες φορές δεν προτρέψαμε ένα μέλος να αναζητήσει τη συγκεκριμένη μετάφραση; αμέτρητες.
Πρόσφατα, για να πω κι ένα προσωπικό παράδειγμα, απόλαυσα ένα σπουδαίο βιβλίο: «Ο Καλόγερος» τού Μάθιου Λιούις, εκδόσεις: Gutenberg. H μετάφραση από τον Αλέξανδρο Κοσματόπουλο (και Κυριάκος Αθανασιάδης, μετάφραση ποιημάτων) ήταν μοναδική.
Η πρόσφατη προσφορά της εφημερίδας «Έθνος της Κυριακής», με το έργο του Ν. Καζαντζάκη («Οδύσσεια»), μία έκρηξη λέξεων· ή η απόδοση στα νεοελληνικά, της «Αποκάλυψης» του Ιωάννη, από τον σπουδαίο Οδυσσέα Ελύτη. Αμέτρητα τα σπουδαία ονόματα.
Τα θέματα, λοιπόν, που προκύπτουν είναι πολλά. Η μετάφραση ενός κειμένου από πιστή έως και «κατά νόημα», επίσης, η παράφραση ή η διασκευή. Πόσοι αναγνώστες έχουν παρατηρήσει στην πρώτη σελίδα ενός βιβλίου τα μικρά γράμματα: μετάφραση από αγγλικά, γαλλικά, ρωσικά κ.ά., ενώ το πρωτότυπο έργο είναι από άλλη γλώσσα; πόσες φορές τα μέρη ενός έργου είναι σπασμένα σε περισσότερες από μία γλώσσα; πόσες φορές οι εκδόσεις μπαίνουν στον κόπο να μας ενημερώνουν από ποια γλώσσα έγινε η μετάφραση; (πολλές φορές μπορεί να είναι και χαλασμένο τηλέφωνο; π.χ. από γερμανικά σε γαλλικά και η μισή μετάφραση από αγγλικά...).
Σταματάω εδώ γιατί οι γνώσεις μου επάνω στο θέμα είναι ελάχιστες έως μηδενικές, ελπίζω το νήμα να πλουτίσει με τις γνώσεις των αγαπημένων μελών της Λέσχης του βιβλίου, ώστε να σχηματιστεί ο σπουδαίος αυτός κατάλογος.
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
μετάφραση η [metafrasi]: 1. μεταφορά προφορικού ή γραπτού λόγου σε άλλη γλώσσα: Πιστή ~ ή κατά λέξη ~. ANT ελεύθερη ~. Έμμετρη / λογοτεχνική ~. Επίσημη ~. Διδασκαλία αρχαίων ελληνικών κειμένων από νεοελληνική ~. Aυτόματη ~, που γίνεται με ηλεκτρονικά μέσα. 2. κείμενο μεταφρασμένο:Mεταφράσεις της Bίβλου / των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.
[λόγ. < ελνστ. μετάφρα(σις) `παράφραση΄ -ση κατά τη σημ. του μεταφράζω]
[Λεξικό Μπαμπινιώτη]
μετάφραση (η) [μτγν.] {-ης κ. -άσεως │-άσεις, -άσεων} 1. η διαδικασία τής μεταφοράς και απόδοσης ενός κειμένου (προφορικού ή γραπτού) σε γλώσσα ή μορφή γλώσσας διαφορετική από αυτή τής παραγωγής του: κατά λέξη / ελεύθερη / λογοτεχνική ~ ‖ η ~ θεωρείται μια νέα δημιουργία ‖ επίσημη ~ ξένου τίτλου σπουδών από το Υπουργείο Εξωτερικών 2. (συνεκδ.) το κείμενο που προκύπτει από την παραπάνω διαδικασία: διαβάζω τη ~ ‖ ξεφύλλισε τη ~ και έδειξε ικανοποιημένος ‖ η ~ των Εβδομήκοντα (Ο') (τής Π.Δ.) ΣΥΝ. μετάφρασμα 3. μεταφράσεις (οι) βιβλία με κείμενα Αρχαίων Ελληνικών ή Λατινικών σε νεοελληνική απόδοση για μαθητική-σχολική χρήση: οι μαθητές συνηθίζουν ν' αγοράζουν μεταφράσεις για το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών.
Μετάφραση – μεταγλώττιση – διερμηνεία – παράφραση – απόδοση – ερμηνεία – διασκευή.
Όλες οι λέξεις δηλώνουν μια μεταγλωσσική επεξεργασία τού κειμένου. Η ερμηνεία (αρχικά λεγόταν και εξήγηση «καθοδήγηση», πλοήγηση στο κείμενο) είναι η προσπάθεια να αναλυθεί φιλολογικά ένα κείμενο, να δειχθούν τα νοήματα, οι ιδέες και οι προθέσεις τού συγγραφέα στο συγκεκριμένο κείμενο και να αξιολογηθεί η σημασία του. Η μετάφραση, προκειμένου για κείμενο, είναι η «μετά-βαση» (λατ. trans-latio) από μία γλώσσα (τα Αγγλικά λ.χ.) σε άλλη (μετάφραση στα Ελληνικά). Η μετάφραση προϋποθέτει κανονικά δύο διαφορετικές γλώσσες. Αν η μετάφραση αφορά στον προφορικό λόγο και γίνεται συγχρόνως με την ομιλία (παραγωγή προφορικού κειμένου), τότε χαρακτηρίζεται ως διερμηνεία. Αν η μετάφραση γίνεται σε μορφές (αρχαία και νέα, μεσαιωνική και νέα κ.ο.κ.) τής ίδιας γλώσσας, τότε είτε χρησιμοποιείται καταχρηστικώς η λ. Μετάφραση (μετάφραση τού Ομήρου από τα Αρχαία στα Νέα Ελληνικά) είτε χρησιμοποιείται ο ειδικός διαφοροποιητικός όρος μεταγλώττιση (στη λογοτεχνία χρησιμοποιήθηκε και ο όρος μεταγραφή). Στην ελληνική γλώσσα έχει επικρατήσει ο όρος μετάφραση και στις δύο περιπτώσεις, ενώ το μεταγλώττιση χρησιμοποιείται στην πράξη κυρ. για να δηλωθεί η μεταφρασμένη ομιλία των προσώπων ενός κινηματογραφικού ή τηλεοπτικού έργου (ή ντοκιμαντέρ κ.τ.ό.). Η μετάφραση ενός κειμένου μπορεί να είναι απόλυτα πιστή («κατά λέξη») ή, περισσότερο ή λιγότερο, ελεύθερη («κατά το νόημα»). Η πολύ ελεύθερη μετάφραση, που αποδίδει αδρομερώς το αρχικό (πρωτότυπο) κείμενο, δημιουργώντας μέσα από αυτό ένα παράλληλο κείμενο, λέγεται παράφραση. Όταν το παραγόμενο κείμενο απομακρύνεται περισσότερο από το πρωτότυπο, τότε έχουμε ελεύθερη απόδοση, ενώ όταν η απομάκρυνση είναι τέτοια και τόση, που να δημιουργείται ένα νέο κείμενο, βασισμένο απλώς στο πρωτότυπο, γίνεται λόγος για διασκευή. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις δημιουργούνται νέα κείμενα, που συνδέονται με το αρχικό με μεγαλύτερη ή μικρότερη διακειμενική σχέση, είναι δηλ. μεταξύ τους διακείμενα.
, αλλά εγώ δεν λογιάζομαι στις γυναίκες, στις γριές λογιάζομαι κι εκεί τα πράγματα δεν ελέγχονται...μου επιτρέπεις ως εκ τούτου να αναφερθώ στον Ναπολεόντα και τις καταπληκτικές μεταφράσεις απ’ τα κινέζικα; Μη με μαλώσεις, γιατί τις έχω μεσ’ στην καρδιά μου!
