Είναι οι κριτικοί στην τέχνη αχρείαστοι;

[Φαροφύλακας]

Ας θέσω ένα θέμα που μάλλον έχει το ενδιαφέρον του.

Η θέση μου είναι πως οι κριτικοί στην τέχνη είναι αχρείαστοι.

Οι κριτικοί στην τέχνη, λοιπόν, πάντα μου φαίνονταν όπως και οι ιερείς στην θρησκεία: εγκάθετοι κι ουσιαστικά αχρείαστοι. Ας πάρουμε π.χ. τον Χριστιανισμό: οι οδηγίες και το πνεύμα είναι ξεκάθαρα στην Αγία Γραφή. Θεωρητικά ένας άνθρωπος αρκεί να έχει το βιβλίο και να το συμβουλεύεται για να ζήσει μία "κατά Χριστόν" ζωή. Επιπλέον, εάν όλα αυτά ήταν πράγματι σημαντικά (οι τελετές, τα άμφια, οι ναοί, οι ψαλμουδιές, η ιεραρχία της ιεροσύνης, οι ιερές σύνοδοι, τα μοναστήρια κτλ. κτλ.) προφανώς και θα είχαν προβλεφθεί και περιγραφεί με κάθε λεπτομέρεια μέσα στο Ιερό Βιβλίο. Η εμπειρία με το θείο μοιάζει να είναι μια προσωπική εμπειρία που δεν θα έπρεπε να χρειάζεται ενδιάμεσο.

Ομοίως κι οι κριτικοί στην τέχνη. Διαβάζω το κοντό και το μακρύ του καθενός: "το τάδε τραγούδι είναι κακό" "η τάδε ταινία είναι υπερεκτιμημένη" "το τάδε βιβλίο είναι αριστούργημα" "η τάδε μουσική δεν είναι τέχνη"

Μα με ποια κριτήρια; ποιος τα θέσπισε; ποιος και με ποια μέθοδο τα έλεγξε; Κι ακόμη και να υπάρχει μια ικανοποιητική απάντηση σε αυτά (που δεν πρόκειται) τί μπορεί να ενδιαφέρουν αυτά τον καθένα μας; Διότι η τέχνη είναι κι αυτή μια προσωπική εμπειρία ανάμεσα στο έργο και τον αποδέκτη που κανονικά δεν χρειάζεται ενδιάμεσο. Ο καθένας μας μεγάλωσε με διαφορετικές εμπειρίες και με μια διαφορετική πορεία. Αναπόφευκτα άλλα πράγματα μιλούν στον καθένα μας. Μια ταινία μπορεί να είναι βυθισμένη σε ένα αφελές σενάριο, αλλά εμένα να με συνεπαίρνει όσο καμία άλλη γιατί με ξανακάνει παιδί. Μια μουσική μπορεί να με κάνει να ανατριχιάζω σε κάθε μπιτ, ενώ κάποιον άλλον να τον ενοχλεί αφόρητα (π.χ. τον κριτικό), κι ένα βιβλίο για κάποιον λόγο να με κουράζει κάθε του λέξη, ενώ κάποιος καταφέρνει να βρίσκει βαθύτατα νοήματα εκεί κι ενθουσιασμό.

Και το βλέπεις πως οι κριτικοί συχνά διαφωνούν και επίσης συχνά πέφτουν παταγωδώς έξω στο τι επιφυλάσσει τελικά για ένα έργο η Ιστορία (π.χ. "έμπειροι κριτικοί" να "θάβουν" στον καιρό του το "Αποκάλυψη Τώρα")

Να πω πως δεν με ενοχλούν οι κριτικοί. Και σίγουρα δεν με αφορούν καθόλου στην σχέση μου με την τέχνη την οποία νιώθω υγιή και βαθύτατη.

Συμφωνείτε; διαφωνείτε; μπορείτε να σκεφτείτε κάποιον λόγο για τον οποίον χρειάζονται οι κριτικοί;

Έναυσμα για συζήτηση. )

 

[Έλλη Μ]

Συμφωνείτε;

Προφανώς συμφωνώ μαζί σου, μιας και συνοψίζεις αποτελεσματικά το φαινόμενο Τέχνη όπως το αντιλαμβάνομαι κι εγώ (ως εμπειρία βαθυτατα προσωπική) και φυσικά ούτε μένα με ενοχλούν, πού και πού τους διαβάζω, αν τύχει και πεσώ πάνω τους.

Φαντάζομαι κάποια χρησιμότητα θα έχουν και, αν ξεκινήσουμε με την παραδοχή ότι πολλοί εξ αυτών καταπιάνονται με κάτι που αγαπούν πολύ, με το οποίο ασχολούνται μια ζωή και επιπλέον αμείβονται από αυτό, τους χαίρομαι κιόλας και μπράβο τους.

Νομίζω κάπου εκεί εξαντλείται για μένα το θέμα της κριτικής, δεν εκτιμώ τα θέσφατα και τις απολυτότητες από όπου κι αν προέρχονται, ακόμη περισσότερο δε αν συνοδεύονται κι από την έπαρση ή απαξίωση του όποιου ειδικού. Ξέρεις, κωφεύω και σωπαίνω, ιδιότητες που εκτιμώ ιδιαιτέρως, σε μενα και στους άλλους.

 

[Αντέρωτας]

Οσον αφορα τη θρησκεία, υπαρχουν διαφορες τετοια προσεγγίσεις στο Χριστιανισμό, πχ καποιος Μορμονος θα ελεγε το ιδιο που λες εσυ αν εβλεπε την τυπολατρεία καποιων ελληνορθόδοξων κλπ. Απο κει και περα μεσα απο καποιο συστημα, ειναι λογικο να δημιουργείται οργανικά μια κατηγορία ανθρώπων που θα αναλάβει το ρολο που εχει καποιος παπάς ή καποιος επαγγελματίας κριτικός.

Σιγουρα η κριτική δεν αποτελεί κάποιο θεσμό, και όπως λες, δεν εχει σκοπο να ειναι ομοιομορφη (να συμφωνουν ολοι οι κριτικοι σε κατι αντικειμενικο) ουτε να καθορισει το γουστο μας. Προσωπικά αγνοώ τί καθιστα καποιον κριτικό, δηλ. αν προϋποθέτει κάποιες σπουδές ή αν αναγνωρίζεται ως επαγγελμα που ανήκει σε κάποιο "ταμείο" ή αν προυποθέτει άδεια όπως πχ. ο ξεναγός. Η εντυπωση που εχω ειναι οτι κριτικός μπορεί να είναι κάποιος διανοούμενος ή φιλόσοφος της τέχνης, αλλά ακόμα και καποιος αρθρογράφος/δημοσιογράφος που λόγω εξειδίκευσης και εμπειρίας, "δικαιούται" να καταγράφει την γνώση και τη γνώμη του με κάποιο επαγγελματικό κύρος.

Στο παρελθόν εδω πέρα έχει τεθεί ο προβληματισμός κατα πόσο χρειάζονται ο κλασσικισμός και οι ανθρωπιστικές επιστήμες, και κατα πόσο αυτές εν τέλει είναι επιστημες. Για ποιό λόγο κάποιος να σπουδάσει φιλοσοφία, κοινωνιολογία, ιστορία κλπ αφού το να γίνει τεχνίτης, προγραμματιστής, επιστήμονας της NASA θα ειναι πιο χρησιμο και για τον εαυτό του και για την ανθρωπότητα; Ελα ομως που συμφωνα με καποιους, η υποβαθμιση των ανθρωπιστικων επιστημών φέρνει και καποια κοινωνικη παρακμή, κριση αξιων κλπ

Νομιζω οτι ο κριτικος τεχνης χρειαζεται οχι επειδη ειναι πρακτικα χρησιμος για τον κοσμο ή για να ξερω τι πρεπει να μου αρεσει ή όχι, αλλα επειδη σαν διανοούμενος, ή και σαν δημοσιογράφος, καταγράφει αποψεις, βαζει τα πραγματα σε καποιο (σχετικα) αντικειμενικο context, χωρις βεβαια να αποτελει κατι θεσφατο.

Προσωπικα δε νομιζω να εχω ποτε επηρεαστει απο καποια κριτικη απο κριτικό κινηματογράφου για να αποφασισω αν δω μια ταινία ή όχι ή αν μου αρέσει. Οσον αφορα την προσωπικη μου αποψη αφου δω μια ταινια, ειναι ενδιαφερον να συγκρινω με καποιου Κριτικού ή καποιου "ερασιτεχνη" που έγραψε κριτική σε καποια online κοινότητα, να βλεπω αλλες οπτικες, ήνα βλεπω με πιο ευγλωττο τρόπο τους λογους που μου αρεσε ή δεν μου άρεσε κάτι, και δεν μπορούσα να το εξηγήσω με δικά μου λόγια

 

[ΚρίτωνΓ]

Είναι δύσκολη η ερώτηση.
Καταρχήν θα πάρω μια λίγο πιο ενοχλημένη (ή άβολη) θέση από εσάς @Φαροφύλακας και @Έλλη Μ . Οι κριτικοί είναι συχνά πυκνά ενοχλητικοί και κεφαλαιωδώς μ@λ@κ3ς.
Κρίνοντας από τις συχνότατες αποτυχίες τους (ιστορικά) να εγκολπώσουν και να εξηγήσουν νεωτερισμούς στην τέχνη παραγνωρίζοντας τομές στην τέχνη (π.χ. πρόχειρα πρόχειρα μου έρχονται τα παραδείγματα της κριτικής στη σχολή του Μοντερνισμού, ή εναντίον των Κλιμτ, Σίλε, Κοκοσκα και των λοιπών της Πρωτοπορίας της Βιέννης) - θα έλεγα μάλιστα ότι πολλές φορές απέτυχαν παταγωδώς να δουν και να διακρίνουν πράγματα στα οποία η ιστορία της τέχνης ήρθε στη συνέχεια για να τους γελοιοποιήσει περίτρανα.
Πρόσφατα διάβαζα κάποια γραπτά του Ερικ Σατί (ο οποίος καταφερόταν κατά της ικανότητας των κριτικών της εποχής του) - ήταν εντελώς παραγνωρισμένος και αυτός και ο Ντεπμπισί, ενώ φοβερές κριτικές και βραβεύσεις αποσπούσαν κάτι "πασάγνωστοι" Γάλλοι συνθέτες ( ο μόνος που έμεινε στην ιστορία από αυτούς τους διακριθέντες -ήταν ο Ραβέλ - το ταλέντο του οποίου διέκρινε άλλωστε και ο Σατι).
Προφανώς υπάρχουν άνθρωποι που θεωρητικά πάντα έχουν ένα πιο "δουλεμένο", λόγω σπουδών και ενασχόλησης, κριτήριο και ικανότητα ερμηνείας -ακόμα και από κάποιον θαυμαστή που ασχολείται.
Αυτοί θα μπορούσαν να έχουν μια χρησιμότητα στην "εκλαΐκευση" της αντίληψης της τέχνης από το ευρύ κοινό - αλλά θαρρώ και αυτό σπανίως γίνεται σωστά. Και θα καταλήξω στο γεγονός της "καθημερινής τους χρησιμότητας" - όταν πρόκειται να πάω να δω μια ταινία ή ένα θεατρικό, εγώ ο "μη ειδήμων" εμπιστεύομαι απείρως περισσότερο τη γνώμη / βαθμολογία του κοινού παρά των κριτικών. Γιατί ξέρω ότι ο μέσος όρος αντικατοπτρίζει την άποψη του κοινού στο οποίο απευθύνεται (π.χ. προσωπικά δεν θα λάβω υπόψη μου την άποψη του κοινού για μια μπλοκ μπάστερ αμερικανιά - γιατί ξέρω ότι απευθύνεται σε κοινό λάτρη του συγκεκριμένου είδους - και εγώ δεν είμαι, αλλά θα λάβω σοβαρά υπόψη την άποψη του κοινού για μια σινεφίλ ταινία). Για κανένα από αυτά τα είδη δεν θα πάρω σοβαρά υπόψη μου τους κριτικούς! (το έχω κάνει στο παρελθόν και το έχω σκυλομετανιώσει - προτιμώ την άποψη εξίσου "αδαών" με την αφεντιά μου.)
Επομένως από εμένα - χωρίς να θέλω να γίνω αφοριστικός - η χρησιμότητά τους είναι "περιορισμένης εμβέλειας".
Και κλείνοντας θα πω αυτό που είχε πει κάποιος (δυστυχώς δεν θυμάμαι ποιος επώνυμος καλλιτέχνης ή λογοτέχνης) ότι όσοι έχουν ταλέντο γίνονται καλλιτέχνες / λογοτέχνες - οι άλλοι γίνονται κριτικοί.

 

[Νικόλας Δε Κιντ]

Ο κριτικός τέχνης τι ακριβώς κάνει;
Μας λέει γιατί πρέπει να μας αρέσει κάτι που δε μας άρεσε ή ότι πρέπει να ντρεπόμαστε που μας άρεσε κάτι που δεν αξίζει;
Προσωπικά δεν τους λαμβάνω καν υπόψη σε έργα τέχνης που μου άρεσαν ή και το αντίθετο.
Το παίζουν ειδικοί στην τέχνη, αλλά η ιστορία τους έχει εκθέσει ανεπανόρθωτα.
πχ Ιούλιος Βερν. Οι "ειδικοί" της εποχής του τον είχαν καταθάψει...

Προφανώς υπάρχουν άνθρωποι που θεωρητικά πάντα έχουν ένα πιο "δουλεμένο", λόγω σπουδών και ενασχόλησης, κριτήριο και ικανότητα ερμηνείας -ακόμα και από κάποιον θαυμαστή που ασχολείται.
Αυτοί θα μπορούσαν να έχουν μια χρησιμότητα στην "εκλαΐκευση" της αντίληψης της τέχνης από το ευρύ κοινό - αλλά θαρρώ και αυτό σπανίως γίνεται σωστά.

Εδώ με κάλυψε πλήρως ο Κρίτων.
Ακριβώς αυτό πιστεύω κι εγώ για κάποιους πιο ειδικούς σε θέματα τέχνης.
Αντί να προσπαθούν να μειώσουν δημιουργίες ή να αραδιάζουν ουρανομήκεις ασυναρτησίες (που δεν έχουν καμία σχέση με το έργο αυτό καθαυτό), θα ήταν προτιμότερο να μεταλαμπαδεύσουν τη γνώση τους με ένα πιο άμεσο τρόπο.