Απορία για τον τονισμό τής λέξεως "γλώσσα"

Πριν λίγο, στο YouTube, μού προετάθη βίντεο από το "Σὲ προσκυνῶ, γλώσσα" (που, όπως προκύπτει, είναι εκπομπή στην τηλεόραση), και μού έκανε εντύπωση το "γλώσσα" με οξεία (όντος του υπολοίπου τίτλου σε πολυτονικό). Η γλῶσσα δεν παίρνει περισπωμένη?
 
Last edited:
Ναι, αλλά, είδα το βίντεο, και είναι με τον Μπαμπινιώτη η εκπομπή (είναι και αρκετά ενδιαφέρουσα). Γιατί, άραγε, δεν τούς διόρθωσε?
 
Μπήκα στο Facebook τους, και
515
ακόμη έτσι είναι (η εκπομπή είναι τουλάχιστον από τον Νοέμβριο)
Περίεργα πράγματα...
 
Ευχαριστούμε, αγαπητέ, για την ενδιαφέρουσα απορία.

Στην αρχαία Ελληνική η λέξη γλῶσσα περισπάται, διότι προέρχεται από τύπο *γλῶχ-ya, στον οποίο το τελικό φωνήεν είναι βραχύ. Γενικά, έχετε υπ' όψιν ότι το τελικό είναι βραχύ σε όσα ουσιαστικά τής αρχαίας πρώτης κλίσεως παρουσιάζουν στη γενική έκταση σε -ης (π.χ. γλῶσσα - γλώσσης, ἄμυνα - ἀμύνης, δόξα - δόξης, μᾶζα - μάζης κ.ά.). Ο τονισμός αυτός τηρείται επίσης αυστηρά στην καθαρεύουσα.

Το 1941, όταν δημοσιεύθηκε η Νεοελληνική Γραμματική του Τριανταφυλλίδη και άλλων γλωσσολόγων για να εισαχθεί στην εκπαίδευση, υιοθετήθηκαν ορισμένες απλουστεύσεις, οι οποίες σκοπό είχαν τη διευκόλυνση των μαθητών (διότι είναι δύσκολο να θυμάται κανείς την ποσότητα των φωνηέντων σε κάθε περίπτωση ή να έχει τις απαραίτητες γνώσεις ιστορίας τής φωνολογίας, για να καταλήξει στο σωστό συμπέρασμα). Μία από αυτές ήταν ότι το τελικό θεωρείται κατά συνθήκην και αποκλειστικά για λόγους γραφής μακρό, με αποτέλεσμα να μην περισπάται το προηγούμενο μακρό φωνήεν. Αυτό οδήγησε σε γραφές όπως γλώσσα, πείρα, μάζα, μοίρα αντί των αρχαίων γλῶσσα, πεῖρα, μᾶζα, μοῖρα κ.ά. Η απλουστευμένη αυτή γραφή διδάχθηκε στα σχολεία, όπως θυμόμαστε οι παλαιότεροι, και εφαρμοζόταν από πολλούς συγγραφείς και εφημερίδες (όχι όμως πάντοτε στα κρατικά έγγραφα) μέχρι την υιοθέτηση του μονοτονικού. Σε πολυτονικά κείμενα μπορείτε να βρείτε και τα δύο συστήματα, το αρχαϊκό και το απλουστευμένο: αμφότερα είναι αποδεκτά.

Ελπίζω οι πληροφορίες αυτές να απαντούν στο ερώτημά σας. Ευχαριστώ.
 
Εγώ ευχαριστώ! Μόνον μίαν απορία έχω:
Ευχαριστούμε, αγαπητέ, για την ενδιαφέρουσα απορία.

Στην αρχαία Ελληνική η λέξη γλῶσσα περισπάται, διότι προέρχεται από τύπο *γλῶχ-ya, στον οποίο το τελικό φωνήεν είναι βραχύ. Γενικά, έχετε υπ' όψιν ότι το τελικό είναι βραχύ σε όσα ουσιαστικά τής αρχαίας πρώτης κλίσεως παρουσιάζουν στη γενική έκταση σε -ης (π.χ. γλῶσσα - γλώσσης, ἄμυνα - ἀμύνης, δόξα - δόξης, μᾶζα - μάζης κ.ά.). Ο τονισμός αυτός τηρείται επίσης αυστηρά στην καθαρεύουσα.
Αυτό συμβαίνει σε όλες τις λέξεις που κλίνονται έτσι? Δηλαδή, και η λέξη "σακκούλα" θα περιεσπάτο? Σε μία γραμματική, διαβάζω για την πρώτη κλίση:
"Όσα θηλυκά πρωτόκλιτα έχουσι προ τού α φωνήεν ή ρ φυλάττουσι το α εις όλας τας πτώσεις, όσα δε έχουσι σύμφωνον προ τού α τρέπουσιν αυτό εις η εις την ενικήν γενικήν και δοτικήν"
Η λέξη "σακκούλα" έχει σύμφωνον προ τού α, άρα θα γραφόταν "σακκοῦλα", ή επειδή η κατάληξη -ούλα (όπως γράφει το Βικιλεξικό) είναι από το -ula δεν ακολουθείται αυτός ο κανόνας? Μήπως εκεί θα το κάναμε με βάση τον χρόνο τού -a στην Λατινική, όπως κάναμε με το -ι- στο όνομα Κωνσταντῖνος? (Δεν ξέρω, φυσικά, αν είναι μακρό ή όχι το -a εκεί) Η σακκούλα θα έκανε γενική "τής σακκούλης" (όπως "τής θαλάσσης"), ή είχαν σταματήσει να ακολουθούν αυτόν τον κανόνα για τις νέες λέξεις στον Μεσαίωνα? Είχα διαβάσει κάπου μία παρατήρηση ότι σε ένα μεσαιωνικό κείμενο ο συγγραφέας έγραψε "τής πόρτας" αντί "τής πόρτης".
 
Top