Ίαν Στιούαρτ ( Ian Stewart): "Παίζει ο Θεός Ζάρια;"

[Ονειρευτής]

Ίαν Στιούαρτ (Ian Stewart) : "Παίζει ο Θεός Ζάρια;"

Τίτλος: Παίζει ο Θεός Ζάρια; (Η Επιστήμη του Χάους)
Πρωτότυπος τίτλος: Does God Plays Dies? (The new mathematics of Chaos)
Συγγραφέας: Ian Stewart (1989)
Μετάφραση: Κωνσταντίνος Σαμαράς, (μαθηματικός)
Επιστημονική επιμέλεια : Ιωάννης Σ. Νίκολης (Καθηγητής Πανεπιστήμιου Πατρών)
Εκδόσεις: Τραυλός Π.
Έτος πρώτης έκδοσης: Basil Blackwell 1989
Αριθμός σελίδων: 358
ISBN: 960 - 7122 - 01 - 1

«Χάος… Οι Αρχαιοέλληνες μίλησαν πρώτα γι’ αυτό. Το πρώτο στοιχείο της κοσμογονίας των ποιητών, φιλοσόφων και φυσιολόγων της αρχαίας Ελλάδας. Για πρώτη φορά το χάος παρουσιάζεται στην Ησιόδεια Θεογονία : ύλη αποτελούμενη από Νεφέλη και Σκότος, το Έρεβος και η Νύχτα.»

Η εισαγωγή Ντίνας Τάκαρη με τον τίτλο «Το Χάος στην Ελληνική Αρχαιότητα» προετοιμάζει τον αναγνώστη για το θέμα που διαπραγματεύεται στο βιβλίο του ο Ίαν Στιούαρτ . Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει : «Η επιστήμη του Χάους αποτελεί την Τρίτη μεγάλη επανάσταση του 20ου αιώνα, μετά από αυτή της Κβαντομηχανικής και της Σχετικότητας. Αποσκοπεί στην αποκατάσταση της τάξης και της ισορροπίας στην σύγχρονη ζωή και τη σκέψη των ανθρώπων, αφού υποτάξει με την γνώση τις ανεξέλεγκτες δυνάμεις του σύμπαντος.» και τελειώνει την εισαγωγή της με την διαπίστωση πως «Οι κανόνες του παιχνιδιού κρύβονται στις σελίδες του βιβλίου, ενώ ο βασανιστικός απόηχος από τα ζάρια προκαλεί τη σκέψη: κι αν ο Θεός παίζει ζάρια… άραγε θα νικήσει;»

Ο τίτλος του βιβλίου είναι παρμένος από την γνωστή έκφραση του Αϊνστάιν που είναι καταχωρημένη σε μία επιστολή που είχε στείλει προς τον γνωστό Μαθηματικό και φυσικό εβραϊκής καταγωγής Μαξ Μπορν (1882-1970) γράφοντας του : «Εσύ πιστεύεις σ’ ένα Θεό που παίζει ζάρια. Εγώ πιστεύω στον αδήριτο νόμο και στην τάξη», και που συνήθως αυτή η έκφραση εμφανίζεται με την μορφή αποφθέγματος ως : «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο Θεός παίζει ζάρια με τον Κόσμο».

Η πεποίθηση αυτή του μεγάλου φυσικού βέβαια αποδείχθηκε εσφαλμένη μετά την ανακάλυψη της θεωρίας του Χάους και την εξέλιξη της Κβαντικής φυσικής ,που από τα μικρότερα σωμάτια της, τα «κενά» στη ζώνη των αστεροειδών, μέχρι της μπάλες του μπιλιάρδου, τον καιρό και το χρηματιστήριο, τίποτα στο σύμπαν δεν μπορεί να προβλεφθεί. Όπως λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας : « Όμως τίθεται το ερώτημα : αν ο πραγματικός κόσμος είναι τόσο τυχαίος, ποια χρησιμότητα έχουν οι απλές γραμμές, οι σφαίρες και οι κύκλοι των παραδοσιακών μαθηματικών; Πολύ λίγη. Το υπογράφω υπεύθυνα».

Ο Αϊνστάιν με τη δήλωση του αυτή αναφερόταν στην κβαντομηχανική, αλλά η φιλοσοφία του προσέγγιζε επίσης τη στάση μιας ολόκληρης εποχής απέναντι στην κλασική μηχανική όπου η απροσδιοριστία του κβάντου δεν ισχύει. Η παρομοίωση των ζαριών με το τυχαίο αφορά όλη την επιστήμη. Μήπως λοιπόν αφήνει χώρο το νομοτελειακό και για το τυχαίο;

Όπως λέει και Στιούαρτ: « Το κατά πόσο είχε δίκιο ο Αϊνστάιν σχετικά με την κβαντομηχανική πρέπει να εξεταστεί. Κι όμως ξέρουμε, πως ο κόσμος της κλασικής μηχανικής είναι ασφαλώς πιο μυστηριώδης απ’ όσο φανταζόταν κι ο ίδιος ο Αϊνστάιν. Η διάσταση που προσπαθούσε να τονίσει ανάμεσα στην απροσδιοριστία του τυχαίου και στην απόλυτη βεβαιότητα του νόμου, έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση. Ίσως ο Θεός παίζοντας ζάρια, δημιουργεί με την ίδια κίνηση ένα σύμπαν πλήρους νομοτέλειας και τάξης. Ο κύκλος ολοκλήρωσε την περίοδό του, αλλά σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο. Αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε ότι συστήματα που υπακούουν σε σταθερούς και ακριβείς νόμους δεν δρουν πάντα με κανονικό τρόπο, που μπορεί να προβλεφθεί. Απλοί νόμοι μπορεί να μην οδηγούν σε απλή συμπεριφορά. Ντετερμινιστικοί νόμοι μπορούν και παράγουν συμπεριφορές που να μοιάζει τυχαία. Η τάξη μπορεί να γεννά ένα δικό της είδος χάους. Το ερώτημα δεν είναι τόσο αν πράγματι ο Θεός ρίχνει τα ζάρια, αλλά το πώς τα ρίχνει».

Το βιβλίο πραγματεύεται με απλή και κατανοητή γλώσσα, ακόμα και για τον αναγνώστη που δεν είναι ιδιαίτερα κατηρτισμένος σε θέματα μαθηματικών ή φυσικής, την θεωρία του χάους με παραδείγματα παρμένα από την καθημερινή ζωή, με άκρως χιουμοριστική διάθεση. Άλλωστε ο συγγραφέας έχει βραβευθεί με το βραβείο Faraday για την ικανότητα του να μεταδίδει τη γνώση με τον απλούστερο και πιο κατανοητό τρόπο. Γεννήθηκε στο Folkestone το 1945. Αποφοίτησε, το 1966 από το τμήμα Μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Cambridge και το 1969 ολοκλήρωσε την διδακτορική του διατριβή στο πανεπιστήμιο Warwick. Διετέλεσε ερευνητής σε πανεπιστήμια της Δυτικής Γερμανίας της Νέας Ζηλανδίας και των ΗΠΑ. Στην χώρα μας κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του : «Επιστολές σε νεαρή Μαθηματικό», « Ο Γκαλουά και το κλειδί της συμμετρίας», «Η Συναλλακτική ανάλυση σήμερα», «Είναι ο Θεός Γεωμέτρης;», «Οι αριθμοί της Φύσης», «Οι Μυστικοί Αριθμοί» και το «Φλάτερλαντ».

Στο βιβλίο του «Παίζει ο θεός Ζάρια;» αναλύει και εξηγεί την θεωρία του Χάους μέσα σε 14 κεφάλαια με τους εξής τίτλους»

1. Χάος από την Τάξη
2. Εξισώσεις για Όλα
3. Οι Νόμοι του Λάθους
4. Ο Τελευταίος… «Καθολικιστής»
5. Εκκρεμές Μονής Κατεύθυνσης
6. Παράξενοι Ελκυστές
7. Το Εργοστάσιο του Καιρού
8. Συνταγή για το Χάος
9. Ευαίσθητο Χάος
10. Σύνολα Φαϊγκενμπάουμ & Τιμές Φαϊγκενμπάουμ
11. Η Υφή της Πραγματικότητας
12. Επιστροφή στον Υπερίωνα
13. Η Ανισορροπία της Φύσης
14. Έχε γειά, Βαθιά μου Σκέψη


Κλείνω την παρουσίαση αυτού του σημαντικού βιβλίου με τα λόγια του Anatole France : «Η Τύχη είναι το ψευδώνυμο του Θεού, όταν δεν θέλει να υπογράψει».
(…και σίγουρα, αν ο Θεός έπαιζε ζάρια… θα κέρδιζε).

 

[Αδαμάντιος]

Πολύ καλό βιβλίο, αν και λίγο παλιό. Ήταν η εισαγωγή μου στην θεωρία του Χάους.
Μία αναδυόμενη επιστήμη μέσα από παρόμοια βιβλία έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό.
Από τότε εξελίχθηκε πολύ και πλέον υπάρχει σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας μας ακόμα και αν δεν το καταλαβαίνουμε.

Πιστεύω ότι όλα μπορούμε να τα καθορίσουμε λαμβάνοντας υπόψιν τις διάφορες μεταβλητές.
Ακόμα όμως δεν διαθέτουμε την υπολογιστική ισχύ που χρειάζεται για να το επιτύχουμε αυτό.

 

[Ονειρευτής]

Ακόμα όμως δεν διαθέτουμε την υπολογιστική ισχύ που χρειάζεται για να το επιτύχουμε αυτό.

Είναι όμως θέμα ελαχίστου χρόνου για την εμφάνιση των κβαντικών υπολογιστών, που θα εγκαινιάσουν μια νέα εποχή υπολογιστικής ισχύος. Ο Ντείβιντ Ντόιτς βρετανός φυσικός εργάζεται στην κβαντική υπολογιστική ήδη απο το 1984.

(Πληροφοριακά αναφέρω πως ενώ οι κοινοί υπολογιστές μπορούν να επεξεργάζονται μόνο μια ερώτηση τη φορά, και αν υπάρχουν πολλές ερωτήσεις πρέπει να τις επεξεργάζονται διαδοχικά, αντίθετα στους κβαντικούς υπολογιστές οι δύο ερωτήσεις θα μπορούσαν να συνδιαστούν ως υπέρθεση δύο καταστάσεων και να υποβληθούν ταυτόχρονα. Σ' αυτή την περίπτωση το ίδιο το μηχάνημα εισέρχεται σε μια υπέρθεση αυτών των δύο καταστάσεων, μία για κάθε ερώτηση. Σύμφωνα με την ερμηνεία των πολλαπλών κόσμων, η μηχανή εισέρχεται σε δύο ξεχωριστά σύμπαντα, και απαντά την κάθε μία από τις δύο εκδοχές της ερώτησης σε διαφορετικό Σύμπαν.
'Οπως γίνεται αντιληπτό ο κβαντικός υπολογιστής αψηφά τελείως την κοινή λογική. Η κβαντική υπολογιστική είναι μία τεχνολογία από τη ζώνη του λυκόφωτος,)

 

[Κουικάρας]

Στη φύση, όταν περνάμε από το μικρόκοσμο στο μακρόκοσμο, είτε αντίστροφα, παρατηρούμε κάτι πολύ ενδιαφέρον : νέοι νόμοι αναδύονται ξανά και ξανά. Πχ, μόρια ενός αερίου όταν κινούνται μέσα σε κλειστό δοχείο, αν είναι πολύ πολύ λίγα (καμιά δεκαριά λόγου χάρη) συμπεριφέρονται εντελώς αντιστρεπτά. Όμως αν τα μόρια αυξηθούν, αρχίζει σιγά σιγά το σύνολό τους να συμπεριφέρεται με διαφορετικό τρόπο. Όσοι θυμούνται και από τη φυσική του σχολείου, ένα αέριο που περιορίζεται, με μια διαχωριστική επιφάνεια, στο μισό χώρο του δοχείου, απλώνεται και πιάνει όλο το χώρο του δοχείου όταν αυτή η επιφάνεια αφαιρεθεί. Αυτό όμως είναι μία μή αντιστρεπτή διαδικασία (όσο και αν περιμένουμε δηλαδή, είναι απίθανο να δούμε το αέριο να περιοριστεί από μόνο του στο μισό χώρο του δοχείου)! Με άλλα λόγια, μπορούμε να πούμε ότι η ποσότητα αλλάζει την ποιότητα. Αυτή η αλληλεπίδραση μεταξύ ποσότητας και ποιότητας στη φύση είναι θεμελειώδης.

Θα σας πρότεινα να διαβάσετε το έργο του David Bohm "Αιτιότητα και τύχη στη μοντέρνα φυσική" (εκδόσεις Σύναλμα). Θα το βρείτε αρκετά διαφωτιστικό.

Η κβαντική πληροφορική και οι κβαντικοί υπολογιστές είναι ένας τομεάς της φυσικής που προχωράει με αργούς (εξαιτίας της φύσης του θέματος) αλλά σταθερούς ρυθμούς. Παρόλη την πρόοδο που σημειώνεται και θα σημειωθεί στη συνέχεια χάρη σε αυτούς, το πρόβλημα που θίχτηκε παραπάνω, σχετικά με το αν μπορούμε να ξέρουμε όλες τις παραμέτρους ενός συστήματος για να προβλέψουμε πλήρως (αναλυτικά) την εξέλιξη του, συνεχίζει να υπάρχει.

Δε θα το'λεγα όμως ακριβώς πρόβλημα. Στο θέμα πχ της πρόβλεψης του καιρού, καταλαβαίνουμε ότι οι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπ' όψη είναι τόσοι πολλοί που είναι όχι αδύνατο, αλλά απίθανο να τους γνωρίζουμε όλους για να κάνουμε προβλέψεις (όσο δυνατά υπολογιστικά συστήματα και αν διαθέτουμε). Στο μικρόκοσμο πάλι, έδωσα πριν ένα παράδειγμα όπου δεν μπορούμε να γνωρίζουμε όλες τις μεταβλητές. Και να προσθέσω ότι η δυσκολία έγκειται στο να προβλέψουμε αναλυτικά (δηλαδή με συγκεκριμένες εξισώσεις) τις κινήσεις άνω των δύο σωματιδίων. Θα μου πείτε "Καλά, είναι τόσο δύσκολο αυτό;". Και όμως είναι. Αρκεί να λάβετε υπ' όψη ότι αυτή η αναλυτική περιγραφή έχει επιτευχθεί για σύστημα μέχρι δύο σωμάτων. Το πρόβλημα της κίνησης και αλληλεπίδρασης τριών σωμάτων (δεν το συζητάμε για περισσότερα!) δεν έχει βρει λύση για τη γενική περίπτωση, αλλά μόνο για ειδικές. Να μην ξεχνάμε βέβαια και τη κβαντική μηχανική, όπου οι μετρήσεις στα υποατομικά σωματίδια επηρρεάζουν τις ιδιότητές τους και αυτό έχει να κάνει με την ίδια τη φύση τους (και όχι με τις συσκευές μέτρησης).

Μετά από όλα αυτά, η στατιστική περιγραφή των φαινομένων αυτών, παρόλο που ξενίζει κάποιους, ακούγεται κάπως πιο ευχάριστα, σωστά; Και μάλιστα λειτουργεί ικανοποιητικότατα και έχει μεγάλη προβλεπτικότητα.

Η θεωρία του χάους περιέχει πολλά από τα παραπάνω στοιχεία. Το πιο περίεργο βέβαια είναι ότι παρόλο που η λέξη χάος δηλώνει έλλειψη τάξης, στην πραγματικότητα η θεωρία έχει μορφές τάξεις και συγκεκριμένους κανόνες. Υπαρχει και η εκδοχή του κβαντικού χάους, όπου προσπαθούν να εξηγηθούν χαρακτηριστικά της κβαντικής θεωρίας με τη βοήθεια της θεωρίας του χάους. Υπάρχουν παραδείγματα, αλλά θα πρέπει να μπω σε τεχνικές λεπτομέρειες και θα χαθούμε .

Ελπίζω να μη σας κούρασα; Ε; Ακούει κανείς; Ακούω ροχαλητά ή είναι η ιδέα μου;

 

[Ονειρευτής]

Θεωρώ σκόπιμο στο σημείο αυτό να παραθέσω την ερμηνεία ορισμένων σημασιολογικών ορισμών που αφορούν το θέμα και που έχουν θιχτεί με τις εύστοχες παρεμβάσεις των προλαλησάντων, με όσο το δυνατό απλούστερο τρόπο, αποσκοπώντας στην κατανόηση εννοιών, για όσους δεν είναι αρκετά εξοικειωμένοι με τέτοιου είδους θεματολογία, έτσι ώστε να μπορέσουν όλοι όσοι το επιθυμούν να το παρακολουθήσουν.

Αρχικά λέγοντας « Χάος» στην Μαθηματική Επιστήμη, εννοούμε την θεωρία εκείνη που παρέχει το πλαίσιο προκειμένου να κατανοηθούν οι ακανόνιστες ή ασταθείς ταλαντεύσεις της φύσης, δηλαδή φαινόμενα και παραστάσεις για τα οποία δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί με ποιόν τρόπο θα εξελιχτεί η κατάσταση ή ο υπολογισμός όταν οι αρχικές συνθήκες μεταβληθούν κατά ελάχιστο. Ένα απλό παράδειγμα είναι η αβεβαιότητα ως προς το αποτέλεσμα της περιστροφής ενός νομίσματος. Περισσότερο σύνθετο πρόβλημα είναι η ανάπτυξη της τυρβώδους ροής σε ένα ταχύτατα κινούμενο υγρό, όπου η συμπεριφορά καθορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το σχήμα του διαύλου ή από τον τρόπο έναρξης της ροής.
Στα μαθηματικά υπάρχουν παραστάσεις οι οποίες δίνουν αποτελέσματα που ποικίλουν με απρόβλεπτο τρόπο όταν η τιμή μιας από τις αρχικές ποσότητες μεταβάλλεται έστω και ελάχιστα. Επίσης στην ίδια θεωρία συγκαταλέγονται και οι χαοτικές συμπεριφορές πολλών σωμάτων που έχουν επισημανθεί στο ηλιακό μας σύστημα, ή η χαοτική συμπεριφορά που έχει παρατηρηθεί στις διακυμάνσεις διαφόρων αστέρων.

Επομένως καταλήγουμε πως ακόμη και αρχικές καταστάσεις πολύ κοντινές μεταξύ τους θα οδηγήσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα σε μελλοντικές καταστάσεις που διαφοροποιούνται ταχύτατα η μία από την άλλη. Αυτή η πρόβλεψη των μελλοντικών καταστάσεων ενός συστήματος από τον προσδιορισμό της αρχικής του κατάστασης, αφορά και το υπόδειγμα της εξήγησης στην ιστορία της επιστημονικής μελέτης των ντετερμινιστικών συστημάτων. Τι εννοούμε όμως με τον όρο ντετερμινιστικά συστήματα;

Ντετερμινισμός (determinism = αιτιοκρατία) θεωρείται η άποψη πως κάθε συμβάν ή κατάσταση πραγμάτων προκύπτει από προηγούμενα συμβάντα ή καταστάσεις πραγμάτων, σύμφωνα με καθολικούς νόμους που διέπουν τον κόσμο. Έτσι η κατάσταση του κόσμου καθορίζει κάθε στιγμή ένα μοναδικό μέλλον και η γνώση όλων των θέσεων των πραγμάτων και των φυσικών δυνάμεων που επικρατούν θα επέτρεπε σε ένα νοήμων όν να προβλέψει την μελλοντική κατάσταση του κόσμου με απόλυτη ακρίβεια. Δηλαδή είναι η αντίληψη σύμφωνα με την οποία οτιδήποτε πρόκειται να συμβεί είναι προσδιορισμένο από πριν να συμβεί όπως θα συμβεί και βασίζεται στην αρχή ότι τίποτε στον κόσμο δεν δημιουργείται εκ του μηδενός, αλλά ότι κάθε τι προέρχεται από κάπου, ότι έχει κάποια αιτία.

Οι ντετερμινιστές σχηματοποιούν το δόγμα τους ως εξής : πρώτον, κάθε συμβάν έχει μια ικανή αιτία, δεύτερον, σε κάθε χρονική στιγμή, δεδομένου του παρελθόντος, μόνο ένα μέλλον είναι δυνατόν και τρίτον, δεδομένου της γνώσης όλων των προηγούμενων συνθηκών και όλων των νόμων της φύσης, ένα δρών υποκείμενο θα μπορούσε να προβλέψει κάθε χρονική στιγμή την ακριβή επακόλουθη ιστορία του σύμπαντος. Έτσι, οι ντετερμινιστές αρνούνται την ύπαρξη του τυχαίου, παρ’ όλο που παραδέχονται ότι η δική μας άγνοια των νόμων ή όλων των σχετικών προηγούμενων συνθηκών καθιστά ορισμένα συμβάντα μη αναμενόμενα και γι αυτό φαινομενικά συμβαίνουν «τυχαία».

Κατά την παραδοσιακή επομένως ή νευτώνεια φυσική, κάθε φαινόμενο της φύσης πρέπει να εξηγείται κατά τόπο μηχανιστικό, δηλαδή ως αποτέλεσμα μιας αιτίας. Η κβαντική όμως φυσική ( που έλαβε την ονομασία της από τις ποσότητες ενεργείας, τα κβάντα (quanta) - που ονομάστηκαν έτσι από τον Πλανκ - αναίρεσε μεταξύ άλλων τα παραπάνω χαρακτηριστικά της παραδοσιακής φυσικής, υποστηρίζοντας ότι εν αντιθέσει προς την έννοια της αντικειμενικότητας της ύλης, στοιχειώδη σωματίδια (quarks) δεν υφίστανται ως υλικά στοιχεία, αλλά ως κυματοδέσμη με δυναμικό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει πως ο υλικός κόσμος δεν απαρτίζεται όπως υπέθεσαν οι εκπρόσωποι της παραδοσιακής φυσικής από άτμητα υλικά άτομα, αλλά ότι βρίσκεται σε ένα διαρκές καθεστώς απείρων και εύπλαστων δυνατοτήτων.
Κατ’ αντιδιαστολή προς την άποψη του ντετερμινισμού (αιτιοκρατίας) εξάλλου ο Χάιζενμπεργκ διατύπωσε την αρχή της απροσδιοριστίας σύμφωνα με την οποία είναι δυνατόν να επισημανθούν επ’ ακριβώς τα χαρακτηριστικά ενός υποσωματιδίου σε μια δεδομένη στιγμή χωρίς να αλλάξουν την επόμενη, και τούτο γιατί η ίδια η διαδικασία της παρατήρησης αλλάζει κάποια άλλη του ιδιότητα, πράγμα που σημαίνει πως ο ίδιος παρατηρητής παρεμβαίνει στην φύση του παρατηρούμενου αντικειμένου.

Σ’ αυτό το σημείο εμφανίζεται και το πείραμα του Σρέντινγκερ που ανέφερε και ο Αδαμάντιος .
Στο πείραμα αυτό μια γάτα είναι περιορισμένη σ’ έναν κλειστό χώρο, ο οποίος περιέχει ένα ραδιενεργό άτομο με 50 – 50 πιθανότητες διάσπασης την επόμενη ώρα. Αν το ραδιενεργό άτομο διασπαστεί, προκαλεί μια εκπομπή που επιφέρει την πτώση ενός σφυριού και το σπάσιμο ενός γυάλινου δοχείου που περιέχει ποσότητα πρωσικού οξέος αρκετού για να σκοτώσει την γάτα. Σύμφωνα λοιπόν με την εξίσωση του Schrodinger, ύστερα από μια ώρα η συνάρτηση κατάστασης για ολόκληρο το σύστημα άτομο+ εκπομπή+ γυάλινο δοχείο+ γάτα είναι τέτοια ώστε αν παρατηρήσουμε τη γάτα η πιθανότητα να τη βρούμε ζωντανή (ή νεκρή) είναι 50%. Ωστόσο, αυτή η εξελιγμένη συνάρτηση κατάστασης είναι τέτοια ώστε δεν υπάρχει καθορισμένο αποτέλεσμα. Σύμφωνα με αυτήν, η γάτα δεν είναι ούτε νεκρή, ούτε ζωντανή.

Έτσι λοιπόν αίρεται κάθε μορφή αιτιοκρατίας, αφού τα κβαντικά φαινόμενα εξηγούνται μόνο εάν πολλές και διαφορετικές διαδικασίες συμβαίνουν ταυτόχρονα χωρίς αιτιακή εξάρτηση της μιας από την άλλη.

Ο Έβερετ διατύπωσε το 1957 τη θεωρία των πολλών ή παραλλήλων συμπάντων, θεμελιώνοντας στην κβαντική φυσική την υπόθεση του Λάιμπνιτς για τους δυνατούς κόσμους, ότι δηλαδή ο κόσμος εντός του οποίου ζούμε δεν είναι ο μόνος κόσμος που μπορεί να υπάρχει. Η θεωρία των παράλληλων κόσμων παραπέμπει σε ριζοσπαστικές ερμηνείες, όπως ότι παράλληλα προς το δικό μας σύμπαν, θα μπορούσε θεωρητικά να υπάρχει και ένα άλλο σύμπαν όμοιο με το δικό μας, από όπου όμως θα απουσιάζει κάποιο φυσικό είδος π.χ το ανθρώπινο είδος, επειδή το κβαντικό φαινόμενο από το οποίο θα προέκυπτε το είδος αυτό ουδέποτε συνέβη.

Πιστεύω πως με αυτή την σχετικά μακροσκελή τοποθέτηση μου, να διευκρίνισα κάποιες ασαφής ή δυσνόητες έννοιες, δίνοντας έτσι το έναυσμα για περισσότερη εμβάθυνση σε όσους το επιθυμούν

 

[Κουικάρας]

Θα ήθελα να κάνω κάποια σχόλια επάνω σε αυτά που ανέφερε ο Ονειρευτής για την κβαντική φυσική (τα οποία είναι παρμένα από το Physics4u.gr, το οποίο τα πήρε από το Λεξικό της Φιλοσοφίας του Πελεγρίνη, σωστά; )

"Η κβαντική όμως φυσική ( που έλαβε την ονομασία της από τις ποσότητες ενεργείας, τα κβάντα (quanta) - που ονομάστηκαν έτσι από τον Πλανκ - αναίρεσε μεταξύ άλλων τα παραπάνω χαρακτηριστικά της παραδοσιακής φυσικής, υποστηρίζοντας ότι εν αντιθέσει προς την έννοια της αντικειμενικότητας της ύλης, στοιχειώδη σωματίδια (quarks) δεν υφίστανται ως υλικά στοιχεία, αλλά ως κυματοδέσμη με δυναμικό χαρακτήρα."

"... η ίδια η διαδικασία της παρατήρησης αλλάζει κάποια άλλη του ιδιότητα, πράγμα που σημαίνει πως ο ίδιος παρατηρητής παρεμβαίνει στην φύση του παρατηρούμενου αντικειμένου."

Η κβαντική θεωρία δεν έρχεται σε αντίθεση με την έννοια της αντικειμενικότητας της ύλης. Ύλη δεν είναι μόνο αυτό που ονομάζουμε "σωματίδια" και η "ενέργεια" δεν είναι κάτι διαφορετικό, αλλά είναι βασικό χαρακτηριστικό της ύλης, η διαρκής κίνηση και μεταβολή. Το γεγονός ότι στον υποατομικό κόσμο, ο παρατηρητής επηρρεάζει το αποτέλεσμα του πειράματος δε σημαίνει αυτό που λένε οι ιδεαλιστές φιλόσοφοι ότι "το πνεύμα προηγείται της ύλης". Ο λόγος είναι ότι δεν μπορεί κανείς να απομονώσει πλήρως το αντικείμενο προς μελέτη. Προσεγγιστικά μόνο μπορεί, αν μιλάμε για πειράματα σε μακροσκοπική κλίμακα. Σε μικροσκοπική κλίμακα η επηρροή του παρατηρητή είναι καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη του προς μελέτη αντικειμένου.

"Σύμφωνα με αυτήν, η γάτα δεν είναι ούτε νεκρή, ούτε ζωντανή."

Νομίζω καταλαβαίνουμε όλοι ότι σε μεγάλες κλίμακες (γάτα) η απροσδιοριστία και η έννοια της "υπέρθεσης" καταστάσεων ενός συστήματος χάνουν την έννοια που έχουν στο μικρόκοσμο...

"Έτσι λοιπόν αίρεται κάθε μορφή αιτιοκρατίας, αφού τα κβαντικά φαινόμενα εξηγούνται μόνο εάν πολλές και διαφορετικές διαδικασίες συμβαίνουν ταυτόχρονα χωρίς αιτιακή εξάρτηση της μιας από την άλλη."

Η έννοια της υπέρθεσης σε καμία περίπτωση δεν αναιρεί τη σχέση της αιτίας και του αιτιατού. Είναι θέμα ορισμού.

Όλα τα παραπάνω είναι άλλη μία περίπτωση της σύγκρουσης των δύο άσπονδων εχθρών στο χώρο της φιλοσοφίας : Υλισμός vs Ιδεαλισμός
Χρειάζεται κάποια προσοχή η μελέτη θεμάτων που συνδιάζουν επιστήμη και φιλοσοφία, γιατί αν κάποιος το δει μονόπλευρα χάνει πολλά.

 

[Ονειρευτής]

Θα ήθελα να κάνω κάποια σχόλια επάνω σε αυτά που ανέφερε ο Ονειρευτής για την κβαντική φυσική (τα οποία είναι παρμένα από το Physics4u.gr, το οποίο τα πήρε από το Λεξικό της Φιλοσοφίας του Πελεγρίνη, σωστά; )

Λάθος. Οι πληροφορίες της ανάρτησης μου προέρχονται από τα επιστημονικά μου βιβλία, τις σημειώσεις μου και τα συγγράμματα μου, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και το λεξικό του Πελεγρίνη.
(Γενικά στις αναρτήσεις μου, οποιασδήποτε θεματολογίας, αποφεύγω αυστηρά να χρησιμοποιώ πληροφορίες προερχόμενες από το διαδίκτυο - καθ' ότι απεχθάνομαι στο έπακρον το copy/paste - εκτός και αν τις έχω προσωπικά διασταυρώσει, οπότε και κατά την ανάρτηση μου θα αναφέρω την διαδικτυακή πηγή.)

Η κβαντική θεωρία δεν έρχεται σε αντίθεση με την έννοια της αντικειμενικότητας της ύλης. Ύλη δεν είναι μόνο αυτό που ονομάζουμε "σωματίδια" και η "ενέργεια" δεν είναι κάτι διαφορετικό, αλλά είναι βασικό χαρακτηριστικό της ύλης, η διαρκής κίνηση και μεταβολή. Το γεγονός ότι στον υποατομικό κόσμο, ο παρατηρητής επηρρεάζει το αποτέλεσμα του πειράματος δε σημαίνει αυτό που λένε οι ιδεαλιστές φιλόσοφοι ότι "το πνεύμα προηγείται της ύλης". Ο λόγος είναι ότι δεν μπορεί κανείς να απομονώσει πλήρως το αντικείμενο προς μελέτη. Προσεγγιστικά μόνο μπορεί, αν μιλάμε για πειράματα σε μακροσκοπική κλίμακα. Σε μικροσκοπική κλίμακα η επηρροή του παρατηρητή είναι καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη του προς μελέτη αντικειμένου.

Λέγοντας στοιχειώδη σωματίδια εννοούμε τα φωτόνια τα νουκλεόνια, τα ηλεκτρόνια και εν τέλει τα κουάρκς, τα οποία δεν υφίστανται ως πράγματα,δηλαδή ως υλικά στοιχεία, αλλά ως κυματοδέσμες με δυναμικό χαρακτήρα. Σίγουρα και η ενέργεια είναι βασικό χαρακτηριστικό της ύλης ως αντικειμενικότητα αλλά όχι με την έννοια της απτής πραγματικότητας όπως την αντιλαμβανόμαστε.

Το γεγονός πάντως πως δεν εμβάθυνα επί φιλοσοφικών θεωριών επάνω σε αυτά τα ζητήματα, οφείλεται - όπως ανέφερα και στην προηγούμενη ανάρτηση μου - αποκλειστικά και μόνο στο γεγονός πως θέλησα με απλά και κατανοητά λόγια να καταστήσω σαφές και προσιτό σε μη ειδήμονες αναγνώστες, την πολυπλοκότητα και περιπλοκότητα που διαπραγματεύεται το θέμα, με κριτήριο την αντίληψη, πως δεν απευθύνομαι αποκλειστικά σε εξειδικευμένους επιστήμονες αλλά σε μέλη ενός φόρουμ που ίσως να μην έχουν το απαιτούμενο υπόβαθρο για να κατανοήσουν τέτοιες βαθυστόχαστες έννοιες, δίνοντας τους έτσι μια ευκαιρία για περαιτέρω μελέτη και εμβάθυνση.

Πάντως σε ευχαριστώ φίλε Κουικάρα για την συμμετοχή και τις πληροφορίες σου.

 

[Ονειρευτής]

Να συμπληρώσω σχετικά με τους ελκυστές, πως ελκυστής είναι κάτι προς το οποίο ένα σύστημα τείνει ασυμπτωτικά π.χ ένα εκκρεμές σε ελεύθερη ταλάντωση το οποίο αποσβέννυται, φαίνεται να έλκεται προς ένα σημείο το οποίο ονομάζεται σημειακός ελκυστής , ενώ η κατάσταση αυτή καλείται κατάσταση καταβόθρας, εφόσον φαίνεται το εκκρεμές να οδηγείται προς τον σημειακό ελκυστή μέσω μιας δίνης , όπως στην καταβόθρα μιας μπανιέρας.

Εκτός από τις καταβόθρες έχουμε τις πηγές στις οποίες τα γειτονικά σημεία δεν συγκλίνουν αλλά απομακρύνονται δηλαδή η ροή της τροχιάς είναι αντίθετη (προς τα έξω). Μια πηγή, αντίθετα από μία καταβόθρα, αποτελεί ένα μη ευσταθές σύστημα εφόσον μια ελαφριά μετατόπιση του σημείου, το οποίο αναπαριστά το σύστημα, οδηγεί σε μόνιμη απομάκρυνση του από την αρχική θέση, και τις σέλλες που αποτελούν μόνιμες καταστάσεις που είναι προς κάποιες κατευθύνσεις ευσταθείς και προς κάποιες άλλες ασταθείς. Όπως αναφέρει και ο Στιούαρτ στο βιβλίο της παρουσίασης : «Οι σέλλες είναι κάτι που μόνο ένας μαθηματικός μπορούσε να συλλάβει – με τη διαφορά πως η Μητέρα Φύση έχει ζωηρότερη φαντασία»

Υπάρχουν επίσης ο ελκυστής Τόρο - το σημείο αναγκάζεται να κινείται σπειροειδώς πάνω στην επιφάνεια μιας σαμπρέλας(τόρο) και ο ελκυστής του Λόρεντζ που εμφανίζεται με το διάγραμμα της πεταλούδας. Ο ελκυστής του Λόρεντζ καλείται «παράξενος ελκυστής» (όπως προανέφερε και ο Αδαμάντιος.)

Τα κύρια χαρακτηριστικά ενός παράξενου ελκυστή είναι:

1) Παρουσιάζει μορφοκλασματική μορφή (fractal – το φαινόμενο της αυτοομοιότητας)
2) Δημιουργείται από ένα σύστημα διαφορικών εξισώσεων
3) Όλες οι τροχιές στον χώρο των φάσεων συγκλίνουν προς αυτόν
4) Παρουσιάζεται ακραία ευαισθησία στη μεταβολή των αρχικών συνθηκών

 

[Κουικάρας]

Ονειρευτή, ελπίζω να μην παρεξήγησες αυτά που είπα. Απλά κάποιες φράσεις σου μου θύμησαν κάποια πράγματα από το συγκεκριμένο site (το οποίο το βρίσκω αρκετά αξιόλογο στο είδος του και για τα ελληνικά δεδομένα) και όντως τις βρήκα αυτούσιες εκεί μέσα. Είτε ήταν από εκεί, είτε ήταν από το λεξικό του Πελεγρίνη, απλά μπορούσες να το αναφέρεις, για να μπορεί κάποιος να ανατρέξει για περαιτέρω πληροφορίες.

"Λέγοντας στοιχειώδη σωματίδια εννοούμε τα φωτόνια τα νουκλεόνια, τα ηλεκτρόνια και εν τέλει τα κουάρκς, τα οποία δεν υφίστανται ως πράγματα,δηλαδή ως υλικά στοιχεία, αλλά ως κυματοδέσμες με δυναμικό χαρακτήρα. Σίγουρα και η ενέργεια είναι βασικό χαρακτηριστικό της ύλης ως αντικειμενικότητα αλλά όχι με την έννοια της απτής πραγματικότητας όπως την αντιλαμβανόμαστε."

Είναι εντυπωσιακό να σκεφτεί κανείς ότι δεν υπάρχει, στην κυριολεκτική της σημασία, η έννοια του "απτού". Τι εννοώ; Αυτή τη στιγμή κρατάω στο χέρι μου ένα φλυτζάνι καφέ. Θα πει κανείς "την παλεύεις ρε μάστορα; Αφού το κρατάς το φλυτζάνι!". Και όμως δεν είναι έτσι. Η αίσθηση του "απτού" είναι πρακτικά το αποτέλεσμα των απωστικών δυνάμεων μεταξύ των δομικών μονάδων του φλυτζανιού και του χεριού μου. Και αυτές οι δομικές μονάδες, ανάγονται σε άτομα, πρωτόνια, νετρόνια, ηλεκτρόνια. Ο χαρακτήρας τον οποίων όμως είναι κυματικός και σωμαδιτιακός μαζί. Και οι απωστικές δυνάμες (ηλεκτρομαγνητικές κατά βάση) έχουν για φορέα τους φωτόνια, η συμπεριφορά των οποίων είναι επίσης κυματοσωματιδιακή. Είναι με λίγα λόγια και πάλι η ανάδυση νέων κανόνων μέσα από την αλλαγή της κλίμακας μεγέθους των "πραγμάτων".
Η έκφραση "δεν υφίστανται ως υλικά σημεία" γενικότερα είναι χαρακτηριστική της ιδεαλιστικής πλευράς της φιλοσοφίας, με την οποία (ως φυσικός και ως διαλεκτικός υλιστής στον τρόπο σκέψης) έρχομαι σε αντίθεση. Αυτό θα ήταν ένα τεράστιο θέμα που μπορούμε να το ανοίξουμε σε κάποιο άλλο νήμα ίσως, πχ για μια παρουσίαση ενός από τα κλασσικά συγγράματα της μιας ή της άλλης φιλοσοφίας.

 

[Λευτέρης Λ]

Είναι εντυπωσιακό να σκεφτεί κανείς ότι δεν υπάρχει, στην κυριολεκτική της σημασία, η έννοια του "απτού".

Ακόμα θυμάμαι την έκφραση όλων μας (σαν μαθητές Λυκείου) όταν ακούσαμε τον φυσικό να μας λέει "όταν κλωτσάτε τη μπάλλα ρε, στην πραγματικότητα δεν την αγγίζετε"

 

[Ονειρευτής]

Ονειρευτή, ελπίζω να μην παρεξήγησες αυτά που είπα. Απλά κάποιες φράσεις σου μου θύμησαν κάποια πράγματα από το συγκεκριμένο site (το οποίο το βρίσκω αρκετά αξιόλογο στο είδος του και για τα ελληνικά δεδομένα) και όντως τις βρήκα αυτούσιες εκεί μέσα. Είτε ήταν από εκεί, είτε ήταν από το λεξικό του Πελεγρίνη, απλά μπορούσες να το αναφέρεις, για να μπορεί κάποιος να ανατρέξει για περαιτέρω πληροφορίες.

Πρωτίστως να ξεκαθαρίσω αρχής εξ’ αρχής πως βασική μου πεποίθηση σε όλες ανεξαιρέτως τις τοποθετήσεις μου, συμπεριλαμβανομένης και ετούτης εδώ, διακατέχεται πάντα με το αυστηρό κριτήριο της καλοπροαίρετης αντιπαράθεσης, χωρίς ίχνος ειρωνείας ή υποβιβασμού των γνώσεων, των αξιών ή των πεποιθήσεων των συμμετεχόντων. Έχοντας λοιπόν κατά νου, αυτή την επικοινωνιακή αντίληψη από μέρους μου, έτσι και εγώ με την σειρά μου σε καμία περίπτωση δεν παρεξηγώ τις τοποθετήσεις των μελών σε μια διαδικτυακή κοινότητα, όταν μάλιστα εγώ ο ίδιος δίνω το έναυσμα για να γίνουν.

Επομένως φίλε Κουικάρα δεν παρεξήγησα απολύτως τίποτα από αυτά που είπες. Το συγκεκριμένο σαιτ που αναφέρεις φυσικά και το γνωρίζω και μάλιστα στο παρελθόν το επισκεπτόμουν συχνότερα. Συνήθως από τα διάφορα ιντερνετικά επιστημονικά σάιτ που κατά καιρούς επισκέπτομαι συνηθίζω να κρατάω σημειώσεις των όσων με ενδιαφέρουν – τις περισσότερες φορές ολόκληρα κατεβατά – και να τις αρχειοθετώ κατά θεματικές ενότητες έτσι ώστε κάθε φορά που θέλω να αντλήσω κάποια πληροφορία να ανατρέχω σε αυτές τις σημειώσεις - και που συνήθως τις επεξεργάζομαι κάθε φορά που προκύπτουν νέα στοιχεία - σε συνδυασμό πάντα με τις προσωπικές μου παρεμβάσεις και παρατηρήσεις που προέρχονται από εξειδικευμένα βιβλία ή εξειδικευμένα περιοδικά (όπως επί παραδείγματι το Scientific American, ή το Science Illustrated, τα οποία φαντάζομαι πως γνωρίζεις, και διάφορα άλλα).

Όταν λοιπόν πρόκειται να αναρτήσω τις απόψεις μου για κάποιο επιστημονικό θέμα συνήθως ανατρέχω στις σημειώσεις μου και τα συγγράμματά μου, απομονώντας μόνο εκείνα τα στοιχεία που αφορούν το θέμα και τις παρουσιάζω. Αν πρόκειται για αυτούσια μεταφορά λόγων ή απόψεων συγκεκριμένου συγγραφέα, αναφέρω πάντα επ’ ακριβώς από ποιόν προέρχονται και από ποιο βιβλίο του ή σύγγραμμα. Επομένως λοιπόν και εν τω προκειμένω μη θεωρώντας πως κάνω μια επιστημονική διατριβή για τη «Θεωρία του Χάους» ή τις «Επιπτώσεις της Κβαντικής Μηχανικής στην καθημερινή ζωή», αλλά απλά αναρτώντας κάποιες συνοπτικές πληροφορίες ως συμπληρωματικές μιας βιβλιοπαρουσίασης που έκανα, δεν θεώρησα πως έπρεπε να παραθέσω τη σχετική βιβλιογραφία στο τέλος του κειμένου που σε πληροφορώ θα ήταν διπλάσια σε μέγεθος από το ήδη αναρτημένο κείμενο αφενός, μα και αφετέρου, που να ψάχνω για να βρω τις πηγές των σημειώσεων που κρατώ από τα τέλη της δεκαετίας του '90 και ίσως και πιο πριν.

Στη συγκεκριμένη ανάρτηση επομένως πέρα των προαναφερθέντων, συμπεριλαμβανομένου επαναλαμβάνω και του Λεξικού Φιλοσοφίας του Πελεγρίνη, χρησιμοποίησα επίσης και το «Λεξικό Φιλοσοφίας του Cambridge» του Robert Audi, και το «Λεξικό της Σύγχρονης Σκέψης» των Alan Bullock και Stephen Trombley, και το «Λεξικό των Μαθηματικών» σε μετάφραση και επεξεργασία των Γ.Ν. Παντελίδη – Δ.Χ. Κραββαρίτη, και τη «Συνοπτική Ιστορία της Επιστήμης» του Tomas Crump, και το «Χρονικό των Επιστημονικών Ανακαλύψεων» του Isaac Asimov, και το «Η Κοσμολογία της Νόησης» των Μάνου Δανέζη και Στράτου Θοεδοσίου, και το «Η Φύση του Τυχαίου» του Edward Beltrami, και το «Η Φράκταλ Γεωμετρία» της Marias Isabel Binimelis Bassa (… δεν νομίζω να ξέχασα κάποιο), για να γράψω ένα συνοπτικό και όσο το δυνατό κατανοητό κείμενο με τη λογική να δώσει το έναυσμα για περαιτέρω μελέτη.

Το ότι δεν αναφέρθησαν όλα τα παραπάνω οφείλεται στο γεγονός πως πρώτον, όπως προανέφερα, δεν είχα κατά νου πως έκανα κάποια «διπλωματική εργασία», και δεύτερον γιατί δεν ήθελα να φανεί στην ανάρτηση μου πως κάνω επίδειξη της βιβλιοθήκης μου. Θεώρησα πως σ’ ένα οξυδερκή και εξειδικευμένο αναγνώστη, όπως εσύ Κουικάρα, εύκολα τα παραπάνω θα γινόντουσαν αντιληπτά, ενώ για κάποιον άλλον, η παρουσίαση του βιβλίου του Στιούαρτ που είναι και το κυρίως θέμα του νήματος θα έδινε την αφορμή για περαιτέρω ψάξιμο. Το ότι τώρα το συγκεκριμένο σάιτ που παρέθεσες – και καλά έκανες - έχει αντιγράψει όλο το κείμενο που δημοσιεύει σχετικά με τα θέματα που διαπραγματεύεται – και προς τιμή του το αναφέρει - από το λεξικό του Πελεγρίνη ειλικρινώς σε διαβεβαιώνω πως δεν το γνώριζα μέχρι σήμερα.

Είναι εντυπωσιακό να σκεφτεί κανείς ότι δεν υπάρχει, στην κυριολεκτική της σημασία, η έννοια του "απτού". Τι εννοώ; Αυτή τη στιγμή κρατάω στο χέρι μου ένα φλυτζάνι καφέ. Θα πει κανείς "την παλεύεις ρε μάστορα; Αφού το κρατάς το φλυτζάνι!". Και όμως δεν είναι έτσι. Η αίσθηση του "απτού" είναι πρακτικά το αποτέλεσμα των απωστικών δυνάμεων μεταξύ των δομικών μονάδων του φλυτζανιού και του χεριού μου. Και αυτές οι δομικές μονάδες, ανάγονται σε άτομα, πρωτόνια, νετρόνια, ηλεκτρόνια. Ο χαρακτήρας τον οποίων όμως είναι κυματικός και σωμαδιτιακός μαζί. Και οι απωστικές δυνάμες (ηλεκτρομαγνητικές κατά βάση) έχουν για φορέα τους φωτόνια, η συμπεριφορά των οποίων είναι επίσης κυματοσωματιδιακή. Είναι με λίγα λόγια και πάλι η ανάδυση νέων κανόνων μέσα από την αλλαγή της κλίμακας μεγέθους των "πραγμάτων".
Η έκφραση "δεν υφίστανται ως υλικά σημεία" γενικότερα είναι χαρακτηριστική της ιδεαλιστικής πλευράς της φιλοσοφίας, με την οποία (ως φυσικός και ως διαλεκτικός υλιστής στον τρόπο σκέψης) έρχομαι σε αντίθεση.

Όσο αφορά τώρα την έννοια του «απτού», όπως την εννοούμε στην καθημερινότητα μας, τόσο εσύ Κουικάρα ως Φυσικός και διαλεκτικός υλιστής στο τρόπο σκέψης, όσο και εγώ ως επαγγελματίας Αρχιτέκτων – Πολιτικός Μηχανικός, σίγουρα δεν μπορούμε να την θεωρήσουμε ως αποτέλεσμα «απωστικών δυνάμεων με κυματοσωματιδιακή μορφή» - αν και στην κυριολεξία αυτό είναι - επειδή τότε θα έπρεπε να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με διαφορετικά κριτήρια, κάτι που στον τομέα τουλάχιστον της δικής μου επιστήμης αυτό δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί.

Όταν λοιπόν εγώ - και οποιοσδήποτε άλλος συνάδελφος - σχεδιάζω, ελέγχω την στατική επάρκεια, και επιβλέπω την δόμηση ενός σπιτιού, σίγουρα δεν λαμβάνω υπ’ όψιν μου το γεγονός ότι τα πάντα που μας περιβάλλουν δεν υφίστανται ως υλικά σημεία, ούτε βασίζομαι στην έννοια της "ψευδαίσθησης" των ελλιπών αισθήσεων αντιληπτικότητας του κόσμου γύρω μου, για ευνόητους λόγους.
Και όταν εγώ – και οποιοσδήποτε άλλος συνάδελφος - διδάσκω στους φοιτητές μου «Ανάλυση Κατασκευών» και «Σεισμική Μηχανική» είμαι υποχρεωμένος να μεταδίδω την αντίληψη της ορθής κατασκευής, σύμφωνα με τους νόμους που διέπουν την κλασική μηχανική (ή νευτώνια), δεχόμενος κυρίως τον τρίτο νόμο του Νεύτωνα και όχι βάσει των αρχών της κβαντομηχανικής, (άσχετα αν αντιλαμβάνομαι μέσω των αισθήσεων μου μια τρισδιάστατη «επιπεδοχώρα» - για να κάνω και μια μικρή νύξη στο γνωστό βιβλίο «Flatland» του Edwin A. Αbbott - ενώ γνωρίζω πως υπάρχουν «εκεί έξω» πολύ περισσότερες των τριών που δυστυχώς δεν δύναμαι να αντιληφθώ, καθώς και των κάθε λογής κβαντικών πιθανοτήτων και των συνεπειών που αυτές συνεπάγονται.)
Άρα σε γενικές γραμμές νομίζω πως συμφωνούμε.

 

[Στράτης]

Ακόμα θυμάμαι την έκφραση όλων μας (σαν μαθητές Λυκείου) όταν ακούσαμε τον φυσικό να μας λέει "όταν κλωτσάτε τη μπάλλα ρε, στην πραγματικότητα δεν την αγγίζετε"

Ωραίο βιβλίο και ο κύριος καθηγητής είπε το πιο τρελό. Σωστός!
Το τόπι με ταχύτητα 25 m/sec = 18ms υποψία γκολ κι όχι γκολ.

 

[Αντέρωτας]

Δεν ειχα ασχοληθει με το συγκεκριμενο νηματιο, αλλα διαβασα ολες τις κουμουτσιτσες απο περιεργεια. Ειναι ολα πολυ ενδιαφεροντα, που καπου, καποτε ειχα διαβασει, αλλα δεν μπορεσα να κατανοήσω ή να συγκρατήσω. Πραγματικα θαυμαζω τους συλλεσχιτες μας για το ευρος και το βαθος των γνωσεων τους ))

Σ’ αυτό το σημείο εμφανίζεται και το πείραμα του Σρέντινγκερ που ανέφερε και ο Αδαμάντιος .
Στο πείραμα αυτό μια γάτα είναι περιορισμένη σ’ έναν κλειστό χώρο, ο οποίος περιέχει ένα ραδιενεργό άτομο με 50 – 50 πιθανότητες διάσπασης την επόμενη ώρα. Αν το ραδιενεργό άτομο διασπαστεί, προκαλεί μια εκπομπή που επιφέρει την πτώση ενός σφυριού και το σπάσιμο ενός γυάλινου δοχείου που περιέχει ποσότητα πρωσικού οξέος αρκετού για να σκοτώσει την γάτα. Σύμφωνα λοιπόν με την εξίσωση του Schrodinger, ύστερα από μια ώρα η συνάρτηση κατάστασης για ολόκληρο το σύστημα άτομο+ εκπομπή+ γυάλινο δοχείο+ γάτα είναι τέτοια ώστε αν παρατηρήσουμε τη γάτα η πιθανότητα να τη βρούμε ζωντανή (ή νεκρή) είναι 50%. Ωστόσο, αυτή η εξελιγμένη συνάρτηση κατάστασης είναι τέτοια ώστε δεν υπάρχει καθορισμένο αποτέλεσμα. Σύμφωνα με αυτήν, η γάτα δεν είναι ούτε νεκρή, ούτε ζωντανή.

Η Γάτα του Σρέντινγκερ ειναι πασίγνωστη, αν μη τι αλλο ως όνομα. Ολοι εχουμε ακουσει οτι ειναι μια γατα η οποια δεν ξερουμε αν ζει ή όχι, έχω δει πολλα λογοπαιγνια και γελοιογραφιες με αυτη, αλλα δεν κατανοουμε ολοι το σκεπτικο του "πειραματος". Βασικα δεν προκειται για πειραμα που εχει πραγματοποιηθει καπου (δεν υπαρχει αυτη η "συσκευη" που προϋποθετει το "πειραμα") αλλα μια ασκηση σκεψης, ή μια παραβολη. Επισης, οπως διαβασα πολυ αργοτερα, το σκεπτικο του "πειραματος" δεν ειναι το να εκφρασει την αβεβαιοτητα, δηλ. το αν κατα 50% η γατα ειναι ζωντανη ή νεκρή, αλλα το να καταδειξει τη ρευστη φυση των σωματιδιων.

Υπαρχει λοιπον το σκεπτικό οτι τα σωματίδια αποκτουν σαφη κατάσταση αμα τη παρατηρήσει, οπου ολες οι πιθανοτητες καταρρεουν σε μια, σχματιζοντας ετσι την πραγματικοτητα. Πριν την παρατηρηση θεωρειται οτι οι κυμματομορφες ειναι ταυτοχρονα απειρες. Ο Σρεντινγκερ λοιπον ηθελε να παρωδήσει και να κριτικάρει αυτη τη θεώρηση.

Προτεινε ενα συστημα που εξαρταται απο ενα σωματιδιο, και αρα αποτελει "μεγεθυνση" της καταστασης του. Με αυτο το παραδειγμα λοιπον εθεσε το ερωτημα: αφου σε κβαντικο επιπεδο ενα σωματιδιο ειναι ταυτοχρονα και ετσι και αλλιως πριν το παρατηρησουμε, αυτο σημαινει οτι μια γατα (της οποιας η ζωη εξαρταται απο την κατασταση του σωματιδιου) ειναι ταυτοχρονα και ζωντανη και νεκρη, μεχρι να την παρατηρησουμε; Και τι θεωρει "παρατηρηση" το σωματιδιο, για να παρει συγκεκριμενη κατασταση; Τη μετρηση του σωματιδιου; Το ανοιγμα του κουτιου της γατας; Τι;

Η γενικη ιδεα, και απαντηση του ερωτηματος, ηταν οτι ειναι παραλογο μια γατα να ειναι ταυτοχρονα και ζωντανη και νεκρη, περιμενοντας να την παρατηρησουμε. Εκτος απο αυτη, υπαρχουν και αλλες ερμηνειες της κβαντικης θεωριας, και το "πειραμα" της Γατας, αποτελει ενα χρησιμο παραδειγμα για να καταδειξει την καθε μια, τα υπερ και τα κατα της.