Ίαν Στιούαρτ (Ian Stewart) : "Παίζει ο Θεός Ζάρια;"
Τίτλος: Παίζει ο Θεός Ζάρια; (Η Επιστήμη του Χάους)
Πρωτότυπος τίτλος: Does God Plays Dies? (The new mathematics of Chaos)
Συγγραφέας: Ian Stewart (1989)
Μετάφραση: Κωνσταντίνος Σαμαράς, (μαθηματικός)
Επιστημονική επιμέλεια : Ιωάννης Σ. Νίκολης (Καθηγητής Πανεπιστήμιου Πατρών)
Εκδόσεις: Τραυλός Π.
Έτος πρώτης έκδοσης: Basil Blackwell 1989
Αριθμός σελίδων: 358
ISBN: 960 - 7122 - 01 - 1
«Χάος… Οι Αρχαιοέλληνες μίλησαν πρώτα γι’ αυτό. Το πρώτο στοιχείο της κοσμογονίας των ποιητών, φιλοσόφων και φυσιολόγων της αρχαίας Ελλάδας. Για πρώτη φορά το χάος παρουσιάζεται στην Ησιόδεια Θεογονία : ύλη αποτελούμενη από Νεφέλη και Σκότος, το Έρεβος και η Νύχτα.»
Η εισαγωγή Ντίνας Τάκαρη με τον τίτλο «Το Χάος στην Ελληνική Αρχαιότητα» προετοιμάζει τον αναγνώστη για το θέμα που διαπραγματεύεται στο βιβλίο του ο Ίαν Στιούαρτ . Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει : «Η επιστήμη του Χάους αποτελεί την Τρίτη μεγάλη επανάσταση του 20ου αιώνα, μετά από αυτή της Κβαντομηχανικής και της Σχετικότητας. Αποσκοπεί στην αποκατάσταση της τάξης και της ισορροπίας στην σύγχρονη ζωή και τη σκέψη των ανθρώπων, αφού υποτάξει με την γνώση τις ανεξέλεγκτες δυνάμεις του σύμπαντος.» και τελειώνει την εισαγωγή της με την διαπίστωση πως «Οι κανόνες του παιχνιδιού κρύβονται στις σελίδες του βιβλίου, ενώ ο βασανιστικός απόηχος από τα ζάρια προκαλεί τη σκέψη: κι αν ο Θεός παίζει ζάρια… άραγε θα νικήσει;»
Ο τίτλος του βιβλίου είναι παρμένος από την γνωστή έκφραση του Αϊνστάιν που είναι καταχωρημένη σε μία επιστολή που είχε στείλει προς τον γνωστό Μαθηματικό και φυσικό εβραϊκής καταγωγής Μαξ Μπορν (1882-1970) γράφοντας του : «Εσύ πιστεύεις σ’ ένα Θεό που παίζει ζάρια. Εγώ πιστεύω στον αδήριτο νόμο και στην τάξη», και που συνήθως αυτή η έκφραση εμφανίζεται με την μορφή αποφθέγματος ως : «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο Θεός παίζει ζάρια με τον Κόσμο».
Η πεποίθηση αυτή του μεγάλου φυσικού βέβαια αποδείχθηκε εσφαλμένη μετά την ανακάλυψη της θεωρίας του Χάους και την εξέλιξη της Κβαντικής φυσικής ,που από τα μικρότερα σωμάτια της, τα «κενά» στη ζώνη των αστεροειδών, μέχρι της μπάλες του μπιλιάρδου, τον καιρό και το χρηματιστήριο, τίποτα στο σύμπαν δεν μπορεί να προβλεφθεί. Όπως λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας : « Όμως τίθεται το ερώτημα : αν ο πραγματικός κόσμος είναι τόσο τυχαίος, ποια χρησιμότητα έχουν οι απλές γραμμές, οι σφαίρες και οι κύκλοι των παραδοσιακών μαθηματικών; Πολύ λίγη. Το υπογράφω υπεύθυνα».
Ο Αϊνστάιν με τη δήλωση του αυτή αναφερόταν στην κβαντομηχανική, αλλά η φιλοσοφία του προσέγγιζε επίσης τη στάση μιας ολόκληρης εποχής απέναντι στην κλασική μηχανική όπου η απροσδιοριστία του κβάντου δεν ισχύει. Η παρομοίωση των ζαριών με το τυχαίο αφορά όλη την επιστήμη. Μήπως λοιπόν αφήνει χώρο το νομοτελειακό και για το τυχαίο;
Όπως λέει και Στιούαρτ: « Το κατά πόσο είχε δίκιο ο Αϊνστάιν σχετικά με την κβαντομηχανική πρέπει να εξεταστεί. Κι όμως ξέρουμε, πως ο κόσμος της κλασικής μηχανικής είναι ασφαλώς πιο μυστηριώδης απ’ όσο φανταζόταν κι ο ίδιος ο Αϊνστάιν. Η διάσταση που προσπαθούσε να τονίσει ανάμεσα στην απροσδιοριστία του τυχαίου και στην απόλυτη βεβαιότητα του νόμου, έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση. Ίσως ο Θεός παίζοντας ζάρια, δημιουργεί με την ίδια κίνηση ένα σύμπαν πλήρους νομοτέλειας και τάξης. Ο κύκλος ολοκλήρωσε την περίοδό του, αλλά σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο. Αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε ότι συστήματα που υπακούουν σε σταθερούς και ακριβείς νόμους δεν δρουν πάντα με κανονικό τρόπο, που μπορεί να προβλεφθεί. Απλοί νόμοι μπορεί να μην οδηγούν σε απλή συμπεριφορά. Ντετερμινιστικοί νόμοι μπορούν και παράγουν συμπεριφορές που να μοιάζει τυχαία. Η τάξη μπορεί να γεννά ένα δικό της είδος χάους. Το ερώτημα δεν είναι τόσο αν πράγματι ο Θεός ρίχνει τα ζάρια, αλλά το πώς τα ρίχνει».
Το βιβλίο πραγματεύεται με απλή και κατανοητή γλώσσα, ακόμα και για τον αναγνώστη που δεν είναι ιδιαίτερα κατηρτισμένος σε θέματα μαθηματικών ή φυσικής, την θεωρία του χάους με παραδείγματα παρμένα από την καθημερινή ζωή, με άκρως χιουμοριστική διάθεση. Άλλωστε ο συγγραφέας έχει βραβευθεί με το βραβείο Faraday για την ικανότητα του να μεταδίδει τη γνώση με τον απλούστερο και πιο κατανοητό τρόπο. Γεννήθηκε στο Folkestone το 1945. Αποφοίτησε, το 1966 από το τμήμα Μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Cambridge και το 1969 ολοκλήρωσε την διδακτορική του διατριβή στο πανεπιστήμιο Warwick. Διετέλεσε ερευνητής σε πανεπιστήμια της Δυτικής Γερμανίας της Νέας Ζηλανδίας και των ΗΠΑ. Στην χώρα μας κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του : «Επιστολές σε νεαρή Μαθηματικό», « Ο Γκαλουά και το κλειδί της συμμετρίας», «Η Συναλλακτική ανάλυση σήμερα», «Είναι ο Θεός Γεωμέτρης;», «Οι αριθμοί της Φύσης», «Οι Μυστικοί Αριθμοί» και το «Φλάτερλαντ».
Στο βιβλίο του «Παίζει ο θεός Ζάρια;» αναλύει και εξηγεί την θεωρία του Χάους μέσα σε 14 κεφάλαια με τους εξής τίτλους»
1. Χάος από την Τάξη
2. Εξισώσεις για Όλα
3. Οι Νόμοι του Λάθους
4. Ο Τελευταίος… «Καθολικιστής»
5. Εκκρεμές Μονής Κατεύθυνσης
6. Παράξενοι Ελκυστές
7. Το Εργοστάσιο του Καιρού
8. Συνταγή για το Χάος
9. Ευαίσθητο Χάος
10. Σύνολα Φαϊγκενμπάουμ & Τιμές Φαϊγκενμπάουμ
11. Η Υφή της Πραγματικότητας
12. Επιστροφή στον Υπερίωνα
13. Η Ανισορροπία της Φύσης
14. Έχε γειά, Βαθιά μου Σκέψη
Κλείνω την παρουσίαση αυτού του σημαντικού βιβλίου με τα λόγια του Anatole France : «Η Τύχη είναι το ψευδώνυμο του Θεού, όταν δεν θέλει να υπογράψει».
(…και σίγουρα, αν ο Θεός έπαιζε ζάρια… θα κέρδιζε).

Τίτλος: Παίζει ο Θεός Ζάρια; (Η Επιστήμη του Χάους)
Πρωτότυπος τίτλος: Does God Plays Dies? (The new mathematics of Chaos)
Συγγραφέας: Ian Stewart (1989)
Μετάφραση: Κωνσταντίνος Σαμαράς, (μαθηματικός)
Επιστημονική επιμέλεια : Ιωάννης Σ. Νίκολης (Καθηγητής Πανεπιστήμιου Πατρών)
Εκδόσεις: Τραυλός Π.
Έτος πρώτης έκδοσης: Basil Blackwell 1989
Αριθμός σελίδων: 358
ISBN: 960 - 7122 - 01 - 1
«Χάος… Οι Αρχαιοέλληνες μίλησαν πρώτα γι’ αυτό. Το πρώτο στοιχείο της κοσμογονίας των ποιητών, φιλοσόφων και φυσιολόγων της αρχαίας Ελλάδας. Για πρώτη φορά το χάος παρουσιάζεται στην Ησιόδεια Θεογονία : ύλη αποτελούμενη από Νεφέλη και Σκότος, το Έρεβος και η Νύχτα.»
Η εισαγωγή Ντίνας Τάκαρη με τον τίτλο «Το Χάος στην Ελληνική Αρχαιότητα» προετοιμάζει τον αναγνώστη για το θέμα που διαπραγματεύεται στο βιβλίο του ο Ίαν Στιούαρτ . Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει : «Η επιστήμη του Χάους αποτελεί την Τρίτη μεγάλη επανάσταση του 20ου αιώνα, μετά από αυτή της Κβαντομηχανικής και της Σχετικότητας. Αποσκοπεί στην αποκατάσταση της τάξης και της ισορροπίας στην σύγχρονη ζωή και τη σκέψη των ανθρώπων, αφού υποτάξει με την γνώση τις ανεξέλεγκτες δυνάμεις του σύμπαντος.» και τελειώνει την εισαγωγή της με την διαπίστωση πως «Οι κανόνες του παιχνιδιού κρύβονται στις σελίδες του βιβλίου, ενώ ο βασανιστικός απόηχος από τα ζάρια προκαλεί τη σκέψη: κι αν ο Θεός παίζει ζάρια… άραγε θα νικήσει;»
Ο τίτλος του βιβλίου είναι παρμένος από την γνωστή έκφραση του Αϊνστάιν που είναι καταχωρημένη σε μία επιστολή που είχε στείλει προς τον γνωστό Μαθηματικό και φυσικό εβραϊκής καταγωγής Μαξ Μπορν (1882-1970) γράφοντας του : «Εσύ πιστεύεις σ’ ένα Θεό που παίζει ζάρια. Εγώ πιστεύω στον αδήριτο νόμο και στην τάξη», και που συνήθως αυτή η έκφραση εμφανίζεται με την μορφή αποφθέγματος ως : «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο Θεός παίζει ζάρια με τον Κόσμο».
Η πεποίθηση αυτή του μεγάλου φυσικού βέβαια αποδείχθηκε εσφαλμένη μετά την ανακάλυψη της θεωρίας του Χάους και την εξέλιξη της Κβαντικής φυσικής ,που από τα μικρότερα σωμάτια της, τα «κενά» στη ζώνη των αστεροειδών, μέχρι της μπάλες του μπιλιάρδου, τον καιρό και το χρηματιστήριο, τίποτα στο σύμπαν δεν μπορεί να προβλεφθεί. Όπως λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας : « Όμως τίθεται το ερώτημα : αν ο πραγματικός κόσμος είναι τόσο τυχαίος, ποια χρησιμότητα έχουν οι απλές γραμμές, οι σφαίρες και οι κύκλοι των παραδοσιακών μαθηματικών; Πολύ λίγη. Το υπογράφω υπεύθυνα».
Ο Αϊνστάιν με τη δήλωση του αυτή αναφερόταν στην κβαντομηχανική, αλλά η φιλοσοφία του προσέγγιζε επίσης τη στάση μιας ολόκληρης εποχής απέναντι στην κλασική μηχανική όπου η απροσδιοριστία του κβάντου δεν ισχύει. Η παρομοίωση των ζαριών με το τυχαίο αφορά όλη την επιστήμη. Μήπως λοιπόν αφήνει χώρο το νομοτελειακό και για το τυχαίο;
Όπως λέει και Στιούαρτ: « Το κατά πόσο είχε δίκιο ο Αϊνστάιν σχετικά με την κβαντομηχανική πρέπει να εξεταστεί. Κι όμως ξέρουμε, πως ο κόσμος της κλασικής μηχανικής είναι ασφαλώς πιο μυστηριώδης απ’ όσο φανταζόταν κι ο ίδιος ο Αϊνστάιν. Η διάσταση που προσπαθούσε να τονίσει ανάμεσα στην απροσδιοριστία του τυχαίου και στην απόλυτη βεβαιότητα του νόμου, έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση. Ίσως ο Θεός παίζοντας ζάρια, δημιουργεί με την ίδια κίνηση ένα σύμπαν πλήρους νομοτέλειας και τάξης. Ο κύκλος ολοκλήρωσε την περίοδό του, αλλά σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο. Αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε ότι συστήματα που υπακούουν σε σταθερούς και ακριβείς νόμους δεν δρουν πάντα με κανονικό τρόπο, που μπορεί να προβλεφθεί. Απλοί νόμοι μπορεί να μην οδηγούν σε απλή συμπεριφορά. Ντετερμινιστικοί νόμοι μπορούν και παράγουν συμπεριφορές που να μοιάζει τυχαία. Η τάξη μπορεί να γεννά ένα δικό της είδος χάους. Το ερώτημα δεν είναι τόσο αν πράγματι ο Θεός ρίχνει τα ζάρια, αλλά το πώς τα ρίχνει».
Το βιβλίο πραγματεύεται με απλή και κατανοητή γλώσσα, ακόμα και για τον αναγνώστη που δεν είναι ιδιαίτερα κατηρτισμένος σε θέματα μαθηματικών ή φυσικής, την θεωρία του χάους με παραδείγματα παρμένα από την καθημερινή ζωή, με άκρως χιουμοριστική διάθεση. Άλλωστε ο συγγραφέας έχει βραβευθεί με το βραβείο Faraday για την ικανότητα του να μεταδίδει τη γνώση με τον απλούστερο και πιο κατανοητό τρόπο. Γεννήθηκε στο Folkestone το 1945. Αποφοίτησε, το 1966 από το τμήμα Μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Cambridge και το 1969 ολοκλήρωσε την διδακτορική του διατριβή στο πανεπιστήμιο Warwick. Διετέλεσε ερευνητής σε πανεπιστήμια της Δυτικής Γερμανίας της Νέας Ζηλανδίας και των ΗΠΑ. Στην χώρα μας κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του : «Επιστολές σε νεαρή Μαθηματικό», « Ο Γκαλουά και το κλειδί της συμμετρίας», «Η Συναλλακτική ανάλυση σήμερα», «Είναι ο Θεός Γεωμέτρης;», «Οι αριθμοί της Φύσης», «Οι Μυστικοί Αριθμοί» και το «Φλάτερλαντ».
Στο βιβλίο του «Παίζει ο θεός Ζάρια;» αναλύει και εξηγεί την θεωρία του Χάους μέσα σε 14 κεφάλαια με τους εξής τίτλους»
1. Χάος από την Τάξη
2. Εξισώσεις για Όλα
3. Οι Νόμοι του Λάθους
4. Ο Τελευταίος… «Καθολικιστής»
5. Εκκρεμές Μονής Κατεύθυνσης
6. Παράξενοι Ελκυστές
7. Το Εργοστάσιο του Καιρού
8. Συνταγή για το Χάος
9. Ευαίσθητο Χάος
10. Σύνολα Φαϊγκενμπάουμ & Τιμές Φαϊγκενμπάουμ
11. Η Υφή της Πραγματικότητας
12. Επιστροφή στον Υπερίωνα
13. Η Ανισορροπία της Φύσης
14. Έχε γειά, Βαθιά μου Σκέψη
Κλείνω την παρουσίαση αυτού του σημαντικού βιβλίου με τα λόγια του Anatole France : «Η Τύχη είναι το ψευδώνυμο του Θεού, όταν δεν θέλει να υπογράψει».
(…και σίγουρα, αν ο Θεός έπαιζε ζάρια… θα κέρδιζε).
Last edited: