Αντιήρωα ονομάζουμε στη λογοτεχνία αυτόν τον τύπο πρωταγωνιστή που δεν έχει να επιδείξει ούτε μια αρετή, αλλά μόνο «αρνητικά» στοιχεία. Ο αντιήρωας δεν είναι γενναίος, δεν μάχεται για το καλό, δεν είναι ευαίσθητος, δεν αγαπάει το διπλανό του, αντίθετα, τις περισσότερες φορές είναι εγκλωβισμένος στο εγώ του, του οποίου τις ανάγκες προσπαθεί να ικανοποιήσει συχνά με αθέμιτα μέσα.
Ένας κλασικός αντιήρωας είναι ο Μερσώ του Καμύ στον Ξένο. Η υπόθεση του Ξένου : Ένας συνηθισμένος άνθρωπος, ο Μερσώ λαμβάνει ένα τηλεγράφημα το οποίο τον ειδοποιεί ότι η μητέρα του, που την έχει βάλει σε κάποιο γηροκομείο, πέθανε. Ο Μερσώ πηγαίνει στο γηροκομείο, δεν εκφράζει σχεδόν κανένα συναίσθημα για τον θάνατο της μητέρας του και συνεχίζει τη ζωή του σαν να μην έχει αλλάξει τίποτε.
Συναντιέται κανονικά με τη φιλενάδα του, βλέπει τους γνωστούς και τους γείτονές του αλλά μια μέρα, τυφλωμένος από το μεσογειακό φως, σε έναν τυχαίο καβγά σε μια παραλία σκοτώνει κάποιον άγνωστο Άραβα με το πιστόλι του γείτονά του Ρεϊμόν. Στη δίκη του δεν κάνει τίποτε για να υπερασπίσει τον εαυτό του, ο δημόσιος κατήγορος τον παριστάνει ως τέρας και ο Μερσώ καταδικάζεται να πεθάνει στην γκιλοτίνα. Δεν νιώθει ούτε ένοχος ούτε αθώος, διώχνει τον παπά που τον επισκέπτεται για να τον εξομολογήσει στη φυλακή, αρνούμενος έτσι τη συγνώμη και τη σωτηρία, και περιμένει τα πλήθη να τον υποδεχθούν κατά την ημέρα της εκτέλεσής του με κραυγές μίσους.
Σπουδαίους αντιήρωες μας έχει δώσει και ο Ντοστογέφσκι. Στον Αιώνιο Σύζυγο, για παράδειγμα, έχουμε τα συγκλονιστικά πορτρέτα δύο χαρακτήρων : του αιώνιου συζύγου και του αιώνιου εραστή. Οι χαρακτήρες τους ξετυλίγονται αργά, βασανιστικά σχεδόν για να αποκαλύψουν δυο άτομα που ενώ εκ πρώτης όψεως τα έχουν όλα, στην ουσία δεν έχουν τίποτα. Δυο άτομα που παλεύουν να αποδεχτούν τη σκληρή, ανθρώπινη μοίρα.
Σήμερα η λογοτεχνία είναι γεμάτη από αντιήρωες, τόσο που ο όρος «αντιήρωας» έχει σχεδόν ξεχαστεί. Τους ονομάζουμε απλά ήρωες.
Αυτό όμως που μου θύμισε τον όρο ήταν κάτι που διάβασα σ’ ένα βιβλίο σχετικά με την επιτυχία του Χάρι Πόττερ. Η συγγραφέας, λοιπόν, ισχυριζόταν ότι ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας των βιβλίων Χάρι Πόττερ είναι ότι σ’ αυτά έχουμε την επιστροφή ενός «ήρωα».
Ο Χάρι δεν είναι ένας από μας, είναι λίγο πάνω από μας. Όχι μόνο για τις μαγικές του ικανότητες αλλά και γιατί είναι ατρόμητος, καλός, ηθικός, έχει μια απαράμιλλη ακεραιότητα χαρακτήρα και φυσικά είναι και μάγος.
Ο ισχυρισμός για μένα στέκει αρκετά. Όπως έχουμε ανάγκη την ύπαρξη ηρώων στην πραγματική μας ζωή (έχω πολλά παραδείγματα, αλλά θα μακρηγορήσω) ίσως την ίδια ανάγκη να έχουμε και από τη λογοτεχνία που διαβάζουμε.
Ένας κλασικός αντιήρωας είναι ο Μερσώ του Καμύ στον Ξένο. Η υπόθεση του Ξένου : Ένας συνηθισμένος άνθρωπος, ο Μερσώ λαμβάνει ένα τηλεγράφημα το οποίο τον ειδοποιεί ότι η μητέρα του, που την έχει βάλει σε κάποιο γηροκομείο, πέθανε. Ο Μερσώ πηγαίνει στο γηροκομείο, δεν εκφράζει σχεδόν κανένα συναίσθημα για τον θάνατο της μητέρας του και συνεχίζει τη ζωή του σαν να μην έχει αλλάξει τίποτε.
Συναντιέται κανονικά με τη φιλενάδα του, βλέπει τους γνωστούς και τους γείτονές του αλλά μια μέρα, τυφλωμένος από το μεσογειακό φως, σε έναν τυχαίο καβγά σε μια παραλία σκοτώνει κάποιον άγνωστο Άραβα με το πιστόλι του γείτονά του Ρεϊμόν. Στη δίκη του δεν κάνει τίποτε για να υπερασπίσει τον εαυτό του, ο δημόσιος κατήγορος τον παριστάνει ως τέρας και ο Μερσώ καταδικάζεται να πεθάνει στην γκιλοτίνα. Δεν νιώθει ούτε ένοχος ούτε αθώος, διώχνει τον παπά που τον επισκέπτεται για να τον εξομολογήσει στη φυλακή, αρνούμενος έτσι τη συγνώμη και τη σωτηρία, και περιμένει τα πλήθη να τον υποδεχθούν κατά την ημέρα της εκτέλεσής του με κραυγές μίσους.
Σπουδαίους αντιήρωες μας έχει δώσει και ο Ντοστογέφσκι. Στον Αιώνιο Σύζυγο, για παράδειγμα, έχουμε τα συγκλονιστικά πορτρέτα δύο χαρακτήρων : του αιώνιου συζύγου και του αιώνιου εραστή. Οι χαρακτήρες τους ξετυλίγονται αργά, βασανιστικά σχεδόν για να αποκαλύψουν δυο άτομα που ενώ εκ πρώτης όψεως τα έχουν όλα, στην ουσία δεν έχουν τίποτα. Δυο άτομα που παλεύουν να αποδεχτούν τη σκληρή, ανθρώπινη μοίρα.
Σήμερα η λογοτεχνία είναι γεμάτη από αντιήρωες, τόσο που ο όρος «αντιήρωας» έχει σχεδόν ξεχαστεί. Τους ονομάζουμε απλά ήρωες.
Αυτό όμως που μου θύμισε τον όρο ήταν κάτι που διάβασα σ’ ένα βιβλίο σχετικά με την επιτυχία του Χάρι Πόττερ. Η συγγραφέας, λοιπόν, ισχυριζόταν ότι ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας των βιβλίων Χάρι Πόττερ είναι ότι σ’ αυτά έχουμε την επιστροφή ενός «ήρωα».
Ο Χάρι δεν είναι ένας από μας, είναι λίγο πάνω από μας. Όχι μόνο για τις μαγικές του ικανότητες αλλά και γιατί είναι ατρόμητος, καλός, ηθικός, έχει μια απαράμιλλη ακεραιότητα χαρακτήρα και φυσικά είναι και μάγος.
Ο ισχυρισμός για μένα στέκει αρκετά. Όπως έχουμε ανάγκη την ύπαρξη ηρώων στην πραγματική μας ζωή (έχω πολλά παραδείγματα, αλλά θα μακρηγορήσω) ίσως την ίδια ανάγκη να έχουμε και από τη λογοτεχνία που διαβάζουμε.
Last edited:
